SAMENVATTING NEGENDE BOEK ('The Argument')

"Satan, die de aarde heeft doorkruist, zich beradend op bedrog, keert 's nachts als een nevel terug in het paradijs; hij gaat de slapende slang binnen. Adam en Eva vertrekken 's ochtends op pad voor hun werk. Eva stelt voor om het werk op te delen in verschillende plaatsen, waar ze elk afzonderlijk zouden werken. Adam stemt niet toe en wijst op het gevaar dat de vijand voor wie ze zijn gewaarschuwd haar zou willen verleiden als hij haar alleen aantreft. Eve, beledigd omdat ze niet geloofd wordt of omzichtig genoeg, of standvastig genoeg zou zijn, staat er op alleen weg te gaan, vanuit een verlangen om zo haar kracht beter te demonstreren. Adam geeft eindelijk toe. De slang vindt haar alleen: hij benadert haar eerst subtiel, bedachtzaam, dan sprekend, en met veel vleierij verheft hij Eva boven alle andere wezens. Eva, verrast de slang te horen spreken, vraagt ​​hem hoe hij de menselijke stem en de intelligentie heeft verkregen die hij tot dan toe niet had. De slang antwoordt dat hij door van een bepaalde boom in het paradijs te proeven, zowel spraak als rede heeft verworven die hij tot nu toe had gemist. Eve vraagt ​​​​hem om haar naar deze boom te leiden, en ze ontdekt dat het de boom van de verboden kennis is. De slang, nu brutaler, zet haar er door een groot aantal trucs en argumenten toe aan om er toch van te eten. Verrukt door de smaak, overweegt Eva even of ze haar ervaring met Adam zal delen of niet; uiteindelijk brengt ze hem tot bij de vruchten; ze vertelt wat haar overhaalde om ervan te eten. Adam is aanvankelijk ontzet, maar als hij ziet dat ze verloren is, besluit hij uit innige liefde om samen met haar voor de dood te kiezen; om haar fout te verzachten, eet ook hij van de vrucht: de effecten ervan op beide. Ze proberen hun naaktheid te bedekken, maar dan worden ze het oneens en beschuldigen ze elkaar."

 

Paradise Lost

John Milton (1674)

 

BOOK IX

 

NO more of talk where God or Angel Guest
With Man, as with his Friend, familiar us'd
To sit indulgent, and with him partake
Rural repast, permitting him the while
Venial discourse unblam'd: I now must change
Those Notes to Tragic; foul distrust, and breach
Disloyal on the part of Man, revolt,
And disobedience: On the part of Heav'n
Now alienated, distance and distaste,
10 Anger and just rebuke, and judgement giv'n,
That brought into this World a world of woe,
Sinne and her shadow Death, and Miserie
Deaths Harbinger: Sad task, yet argument
Not less but more Heroic then the wrauth
Of stern Achilles on his Foe pursu'd
Thrice Fugitive about Troy Wall; or rage
Of Turnus for Lavinia disespous'd,
Or Neptun's ire or Juno's, that so long
Perplex'd the Greek and Cytherea's Son;
20 If answerable style I can obtaine
Of my Celestial Patroness, who deignes
Her nightly visitation unimplor'd,
And dictates to me slumb'ring, or inspires
Easie my unpremeditated Verse:
Since first this Subject for Heroic Song
Pleas'd me long choosing, and beginning late;
Not sedulous by Nature to indite
Warrs, hitherto the onely Argument
Heroic deem'd, chief maistrie to dissect
30 With long and tedious havoc fabl'd Knights
In Battels feign'd; the better fortitude
Of Patience and Heroic Martyrdom
Unsung; or to describe Races and Games,
Or tilting Furniture, emblazon'd Shields,
Impreses quaint, Caparisons and Steeds;
Bases and tinsel Trappings, gorgious Knights
At Joust and Torneament; then marshal'd Feast
Serv'd up in Hall with Sewers, and Seneshals;
The skill of Artifice or Office mean,
40 Not that which justly gives Heroic name
To Person or to Poem. Mee of these
Nor skilld nor studious, higher Argument
Remaines, sufficient of it self to raise
That name, unless an age too late, or cold
Climat, or Years damp my intended wing
Deprest, and much they may, if all be mine,
Not Hers who brings it nightly to my Ear.

The Sun was sunk, and after him the Starr
Of Hesperus, whose Office is to bring
50 Twilight upon the Earth, short Arbiter
Twixt Day and Night, and now from end to end
Nights Hemisphere had veild the Horizon round:
When Satan who late fled before the threats
Of Gabriel out of Eden, now improv'd
In meditated fraud and malice, bent
On mans destruction, maugre what might hap
Of heavier on himself, fearless return'd.
By Night he fled, and at Midnight return'd.
From compassing the Earth, cautious of day,
60Since Uriel Regent of the Sun descri'd
His entrance, and forewarnd the Cherubim
That kept thir watch; thence full of anguish driv'n,
The space of seven continu'd Nights he rode
With darkness, thrice the Equinoctial Line
He circl'd, four times cross'd the Carr of Night
From Pole to Pole, traversing each Colure;
On the eighth return'd, and on the Coast averse
From entrance or Cherubic Watch, by stealth
Found unsuspected way. There was a place,
70 Now not, though Sin, not Time, first wraught the change,
Where Tigris at the foot of Paradise
Into a Gulf shot under ground, till part
Rose up a Fountain by the Tree of Life;
In with the River sunk, and with it rose
Satan involv'd in rising Mist, then sought
Where to lie hid; Sea he had searcht and Land
From Eden over Pontus, and the Poole
Mæotis, up beyond the River Ob;
Downward as farr Antartic; and in length
80 West from Orontes to the Ocean barr'd
At Darien, thence to the Land where flowes
Ganges and Indus: thus the Orb he roam'd
With narrow search; and with inspection deep
Consider'd every Creature, which of all
Most opportune might serve his Wiles, and found
The Serpent suttlest Beast of all the Field.
Him after long debate, irresolute
Of thoughts revolv'd, his final sentence chose
Fit Vessel, fittest Imp of fraud, in whom
90 To enter, and his dark suggestions hide
From sharpest sight: for in the wilie Snake,
Whatever sleights none would suspicious mark,
As from his wit and native suttletie
Proceeding, which in other Beasts observ'd
Doubt might beget of Diabolic pow'r
Active within beyond the sense of brute.
Thus he resolv'd, but first from inward griefe
His bursting passion into plaints thus pour'd:

O Earth, how like to Heav'n, if not preferr'd
100 More justly, Seat worthier of Gods, as built
With second thoughts, reforming what was old!
For what God after better worse would build?
Terrestrial Heav'n, danc't round by other Heav'ns
That shine, yet bear thir bright officious Lamps,
Light above Light, for thee alone, as seems,
In thee concentring all thir precious beams
Of sacred influence: As God in Heav'n
Is Center, yet extends to all, so thou
Centring receav'st from all those Orbs; in thee,
110 Not in themselves, all thir known vertue appeers
Productive in Herb, Plant, and nobler birth
Of Creatures animate with gradual life
Of Growth, Sense, Reason, all summ'd up in Man.
With what delight could I have walkt thee round,
If I could joy in aught, sweet interchange
Of Hill, and Vallie, Rivers, Woods and Plaines,
Now Land, now Sea, and Shores with Forrest crownd,
Rocks, Dens, and Caves; but I in none of these
Find place or refuge; and the more I see
120 Pleasures about me, so much more I feel
Torment within me, as from the hateful siege
Of contraries; all good to me becomes
Bane, and in Heav'n much worse would be my state.
But neither here seek I, no nor in Heav'n
To dwell, unless by maistring Heav'ns Supreame;
Nor hope to be my self less miserable
By what I seek, but others to make such
As I, though thereby worse to me redound:
For onely in destroying I find ease
130 To my relentless thoughts; and him destroyd,
Or won to what may work his utter loss,
For whom all this was made, all this will soon
Follow, as to him linkt in weal or woe,
In wo then: that destruction wide may range:
To mee shall be the glorie sole among
The infernal Powers, in one day to have marr'd
What he Almightie styl'd, six Nights and Days
Continu'd making, and who knows how long
Before had bin contriving, though perhaps
140 Not longer then since I in one Night freed
From servitude inglorious welnigh half
Th' Angelic Name, and thinner left the throng
Of his adorers: hee to be aveng'd,
And to repaire his numbers thus impair'd,
Whether such vertue spent of old now faild
More Angels to Create, if they at least
Are his Created, or to spite us more,
Determin'd to advance into our room
A Creature form'd of Earth, and him endow,
150 Exalted from so base original,
With Heav'nly spoils, our spoils: What he decreed
He effected; Man he made, and for him built
Magnificent this World, and Earth his seat,
Him Lord pronounc'd, and, O indignitie!
Subjected to his service Angel wings,
And flaming Ministers to watch and tend
Thir earthy Charge: Of these the vigilance
I dread, and to elude, thus wrapt in mist
Of midnight vapor glide obscure, and prie
160 In every Bush and Brake, where hap may finde
The Serpent sleeping, in whose mazie foulds
To hide me, and the dark intent I bring.
O foul descent! that I who erst contended
With Gods to sit the highest, am now constraind
Into a Beast, and mixt with bestial slime,
This essence to incarnate and imbrute,
That to the hight of Deitie aspir'd;
But what will not Ambition and Revenge
Descend to? who aspires must down as low
170 As high he soard, obnoxious first or last
To basest things. Revenge, at first though sweet,
Bitter ere long back on it self recoiles;
Let it; I reck not, so it light well aim'd,
Since higher I fall short, on him who next
Provokes my envie, this new Favorite
Of Heav'n, this Man of Clay, Son of despite,
Whom us the more to spite his Maker rais'd
From dust: spite then with spite is best repaid.

So saying, through each Thicket Danck or Drie,
180 Like a black mist low creeping, he held on
His midnight search, where soonest he might finde
The Serpent: him fast sleeping soon he found
In Labyrinth of many a round self-rowld,
His head the midst, well stor'd with suttle wiles:
Not yet in horrid Shade or dismal Den,
Nor nocent yet, but on the grassie Herbe
Fearless unfeard he slept: in at his Mouth
The Devil enterd, and his brutal sense,
In heart or head, possessing soon inspir'd
190 With act intelligential; but his sleep
Disturbd not, waiting close th' approach of Morn.
Now when as sacred Light began to dawne
In Eden on the humid Flours, that breathd
Thir morning incense, when all things that breath,
From th' Earths great Altar send up silent praise
To the Creator, and his Nostrils fill
With grateful Smell, forth came the human pair
And joind thir vocal Worship to the Quire
Of Creatures wanting voice, that done, partake
200 The season, prime for sweetest Sents and Aires:
Then commune how that day they best may ply
Thir growing work: for much thir work outgrew
The hands dispatch of two Gardning so wide.
And Eve first to her Husband thus began.

Adam, well may we labour still to dress
This Garden, still to tend Plant, Herb and Flour,
Our pleasant task enjoyn'd, but till more hands
Aid us, the work under our labour grows,
Luxurious by restraint; what we by day
210 Lop overgrown, or prune, or prop, or bind,
One night or two with wanton growth derides
Tending to wilde. Thou therefore now advise
Or hear what to my minde first thoughts present,
Let us divide our labours, thou where choice
Leads thee, or where most needs, whether to wind
The Woodbine round this Arbour, or direct
The clasping Ivie where to climb, while I
In yonder Spring of Roses intermixt
With Myrtle, find what to redress till Noon:
220 For while so near each other thus all day
Our taske we choose, what wonder if so near
Looks intervene and smiles, or object new
Casual discourse draw on, which intermits
Our dayes work brought to little, though begun
Early, and th' hour of Supper comes unearn'd.

To whom mild answer Adam thus return'd.
Sole Eve, Associate sole, to me beyond
Compare above all living Creatures deare,
Well hast thou motion'd, well thy thoughts imployd
230 How we might best fulfill the work which here
God hath assign'd us, nor of me shalt pass
Unprais'd: for nothing lovelier can be found
In Woman, then to studie houshold good,
And good workes in her Husband to promote.
Yet not so strictly hath our Lord impos'd
Labour, as to debarr us when we need
Refreshment, whether food, or talk between,
Food of the mind, or this sweet intercourse
Of looks and smiles, for smiles from Reason flow,
240 To brute deni'd, and are of Love the food,
Love not the lowest end of human life.
For not to irksom toile, but to delight
He made us, and delight to Reason joyn'd.
These paths & Bowers doubt not but our joynt hands
Will keep from Wilderness with ease, as wide
As we need walk, till younger hands ere long
Assist us: But if much converse perhaps
Thee satiate, to short absence I could yield.
For solitude somtimes is best societie,
250 And short retirement urges sweet returne.
But other doubt possesses me, least harm
Befall thee sever'd from me; for thou knowst
What hath bin warn'd us, what malicious Foe
Envying our happiness, and of his own
Despairing, seeks to work us woe and shame
By sly assault; and somwhere nigh at hand
Watches, no doubt, with greedy hope to find
His wish and best advantage, us asunder,
Hopeless to circumvent us joynd, where each
260 To other speedie aide might lend at need;
Whether his first design be to withdraw
Our fealtie from God, or to disturb
Conjugal Love, then which perhaps no bliss
Enjoy'd by us excites his envie more;
Or this, or worse, leave not the faithful side
That gave thee being, still shades thee and protects.
The Wife, where danger or dishonour lurks,
Safest and seemliest by her Husband staies,
Who guards her, or with her the worst endures.

270 To whom the Virgin Majestie of Eve,
As one who loves, and some unkindness meets,
With sweet austeer composure thus reply'd,

Ofspring of Heav'n and Earth, and all Earths Lord,
That such an Enemie we have, who seeks
Our ruin, both by thee informd I learne,
And from the parting Angel over-heard
As in a shadie nook I stood behind,
Just then returnd at shut of Evening Flours.
But that thou shouldst my firmness therfore doubt
280 To God or thee, because we have a foe
May tempt it, I expected not to hear.
His violence thou fear'st not, being such,
As wee, not capable of death or paine,
Can either not receave, or can repell.
His fraud is then thy fear, which plain inferrs
Thy equal fear that my firm Faith and Love
Can by his fraud be shak'n or seduc't;
Thoughts, which how found they harbour in thy brest
Adam, misthought of her to thee so dear?

290 To whom with healing words Adam replyd.
Daughter of God and Man, immortal Eve,
For such thou art, from sin and blame entire:
Not diffident of thee do I dissuade
Thy absence from my sight, but to avoid
Th' attempt itself, intended by our Foe.
For hee who tempts, though in vain, at least asperses
The tempted with dishonour foul, suppos'd
Not incorruptible of Faith, not prooff
Against temptation: thou thy self with scorne
300 And anger wouldst resent the offer'd wrong,
Though ineffectual found: misdeem not then,
If such affront I labour to avert
From thee alone, which on us both at once
The Enemie, though bold, will hardly dare,
Or daring, first on mee th' assault shall light.
Nor thou his malice and false guile contemn;
Suttle he needs must be, who could seduce
Angels nor think superfluous others aid.
I from the influence of thy looks receave
310 Access in every Vertue, in thy sight
More wise, more watchful, stronger, if need were
Of outward strength; while shame, thou looking on,
Shame to be overcome or over-reacht
Would utmost vigor raise, and rais'd unite.
Why shouldst not thou like sense within thee feel
When I am present, and thy trial choose
With me, best witness of thy Vertue tri'd.

So spake domestick Adam in his care
And Matrimonial Love; but Eve, who thought
320 Less attributed to her Faith sincere,
Thus her reply with accent sweet renewd.

If this be our condition, thus to dwell
In narrow circuit strait'nd by a Foe,
Suttle or violent, we not endu'd
Single with like defence, wherever met,
How are we happie, still in fear of harm?
But harm precedes not sin: onely our Foe
Tempting affronts us with his foul esteem
Of our integritie: his foul esteeme
330 Sticks no dishonor on our Front, but turns
Foul on himself; then wherefore shund or feard
By us? who rather double honour gaine
From his surmise prov'd false, find peace within,
Favour from Heav'n, our witness from th' event.
And what is Faith, Love, Vertue unassaid
Alone, without exterior help sustaind?
Let us not then suspect our happie State
Left so imperfet by the Maker wise,
As not secure to single or combin'd.
340 Fraile is our happiness, if this be so,
And Eden were no Eden thus expos'd.

To whom thus Adam fervently repli'd.
O Woman, best are all things as the will
Of God ordain'd them, his creating hand
Nothing imperfet or deficient left
Of all that he Created, much less Man,
Or aught that might his happie State secure,
Secure from outward force; within himself
The danger lies, yet lies within his power:
350 Against his will he can receave no harme.
But God left free the Will, for what obeyes
Reason, is free, and Reason he made right
But bid her well beware, and still erect,
Least by some faire appeering good surpris'd
She dictate false, and misinforme the Will
To do what God expresly hath forbid,
Not then mistrust, but tender love enjoynes,
That I should mind thee oft, and mind thou me.
Firm we subsist, yet possible to swerve,
360 Since Reason not impossibly may meet
Some specious object by the Foe subornd,
And fall into deception unaware,
Not keeping strictest watch, as she was warnd.
Seek not temptation then, which to avoide
Were better, and most likelie if from mee
Thou sever not: Trial will come unsought.
Wouldst thou approve thy constancie, approve
First thy obedience; th' other who can know,
Not seeing thee attempted, who attest?
370 But if thou think, trial unsought may finde
Us both securer then thus warnd thou seemst,
Go; for thy stay, not free, absents thee more;
Go in thy native innocence, relie
On what thou hast of vertue, summon all,
For God towards thee hath done his part, do thine.

So spake the Patriarch of Mankinde, but Eve
Persisted, yet submiss, though last, repli'd.

With thy permission then, and thus forewarnd
Chiefly by what thy own last reasoning words
380 Touchd onely, that our trial, when least sought,
May finde us both perhaps farr less prepar'd,
The willinger I goe, nor much expect
A Foe so proud will first the weaker seek,
So bent, the more shall shame him his repulse.
Thus saying, from her Husbands hand her hand
Soft she withdrew, and like a Wood-Nymph light
Oread or Dryad, or of Delia's Traine,
Betook her to the Groves, but Delia's self
In gate surpass'd and Goddess-like deport,
390 Though not as shee with Bow and Quiver armd,
But with such Gardning Tools as Art yet rude,
Guiltless of fire had formd, or Angels brought.
To Pales, or Pomona, thus adornd,
Likeliest she seemd, Pomona when she fled
Vertumnus, or to Ceres in her Prime,
Yet Virgin of Proserpina from Jove.
Her long with ardent look his Eye pursu'd
Delighted, but desiring more her stay.
Oft he to her his charge of quick returne
400 Repeated, shee to him as oft engag'd
To be returnd by Noon amid the Bowre,
And all things in best order to invite
Noontide repast, or Afternoons repose.
O much deceav'd, much failing, hapless Eve,
Of thy presum'd return! event perverse!
Thou never from that houre in Paradise
Foundst either sweet repast, or sound repose;
Such ambush hid among sweet Flours and Shades
Waited with hellish rancour imminent
410 To intercept thy way, or send thee back
Despoild of Innocence, of Faith, of Bliss.
For now, and since first break of dawne the Fiend,
Meer Serpent in appearance, forth was come,
And on his Quest, where likeliest he might finde
The onely two of Mankinde, but in them
The whole included Race, his purposd prey.
In Bowre and Field he sought, where any tuft
Of Grove or Garden-Plot more pleasant lay,
Thir tendance or Plantation for delight,
420 By Fountain or by shadie Rivulet
He sought them both, but wish'd his hap might find
Eve separate, he wish'd, but not with hope
Of what so seldom chanc'd, when to his wish,
Beyond his hope, Eve separate he spies,
Veild in a Cloud of Fragrance, where she stood,
Half spi'd, so thick the Roses bushing round
About her glowd, oft stooping to support
Each Flour of slender stalk, whose head though gay
Carnation, Purple, Azure, or spect with Gold,
430 Hung drooping unsustaind, them she upstaies
Gently with Mirtle band, mindless the while,
Her self, though fairest unsupported Flour,
From her best prop so farr, and storm so nigh.
Neerer he drew, and many a walk travers'd
Of stateliest Covert, Cedar, Pine, or Palme,
Then voluble and bold, now hid, now seen
Among thick-wov'n Arborets and Flours
Imborderd on each Bank, the hand of Eve:
Spot more delicious then those Gardens feign'd
440 Or of reviv'd Adonis, or renownd
Alcinous, host of old Laertes Son,
Or that, not Mystic, where the Sapient King
Held dalliance with his fair Egyptian Spouse.
Much hee the Place admir'd, the Person more.
As one who long in populous City pent,
Where Houses thick and Sewers annoy the Aire,
Forth issuing on a Summers Morn to breathe
Among the pleasant Villages and Farmes
Adjoynd, from each thing met conceaves delight,
450 The smell of Grain, or tedded Grass, or Kine,
Or Dairie, each rural sight, each rural sound;
If chance with Nymphlike step fair Virgin pass,
What pleasing seemd, for her now pleases more,
She most, and in her look summs all Delight.
Such Pleasure took the Serpent to behold
This Flourie Plat, the sweet recess of Eve
Thus earlie, thus alone; her Heav'nly forme
Angelic, but more soft, and Feminine,
Her graceful Innocence, her every Aire
460 Of gesture or lest action overawd
His Malice, and with rapine sweet bereav'd
His fierceness of the fierce intent it brought:
That space the Evil one abstracted stood
From his own evil, and for the time remaind
Stupidly good, of enmitie disarm'd,
Of guile, of hate, of envie, of revenge;
But the hot Hell that alwayes in him burnes,
Though in mid Heav'n, soon ended his delight,
And tortures him now more, the more he sees
470 Of pleasure not for him ordain'd: then soon
Fierce hate he recollects, and all his thoughts
Of mischief, gratulating, thus excites.

Thoughts, whither have ye led me, with what sweet
Compulsion thus transported to forget
What hither brought us, hate, not love, nor hope
Of Paradise for Hell, hope here to taste
Of pleasure, but all pleasure to destroy,
Save what is in destroying, other joy
To me is lost. Then let me not let pass
480 Occasion which now smiles, behold alone
The Woman, opportune to all attempts,
Her Husband, for I view far round, not nigh,
Whose higher intellectual more I shun,
And strength, of courage hautie, and of limb
Heroic built, though of terrestrial mould,
Foe not informidable, exempt from wound,
I not; so much hath Hell debas'd, and paine
Infeebl'd me, to what I was in Heav'n.
Shee fair, divinely fair, fit Love for Gods,
490 Not terrible, though terrour be in Love
And beautie, not approacht by stronger hate,
Hate stronger, under shew of Love well feign'd,
The way which to her ruin now I tend.

So spake the Enemie of Mankind, enclos'd
In Serpent, Inmate bad, and toward Eve
Address'd his way, not with indented wave,
Prone on the ground, as since, but on his reare,
Circular base of rising foulds, that tour'd
Fould above fould a surging Maze, his Head
500 Crested aloft, and Carbuncle his Eyes;
With burnisht Neck of verdant Gold, erect
Amidst his circling Spires, that on the grass
Floted redundant: pleasing was his shape,
And lovely, never since of Serpent kind
Lovelier, not those that in Illyria chang'd
Hermione and Cadmus, or the God
In Epidaurus; nor to which transformd
Ammonian Jove, or Capitoline was seen,
Hee with Olympias, this with her who bore
510 Scipio the highth of Rome . With tract oblique
At first, as one who sought access, but feard
To interrupt, side-long he works his way.
As when a Ship by skilful Stearsman wrought
Nigh Rivers mouth or Foreland, where the Wind
Veres oft, as oft so steers, and shifts her Saile;
So varied hee, and of his tortuous Traine
Curld many a wanton wreath in sight of Eve,
To lure her Eye; shee busied heard the sound
Of rusling Leaves, but minded not, as us'd
520 To such disport before her through the Field,
From every Beast, more duteous at her call,
Then at Circean call the Herd disguis'd.
Hee boulder now, uncall'd before her stood;
But as in gaze admiring: Oft he bowd
His turret Crest, and sleek enamel'd Neck,
Fawning, and lick'd the ground whereon she trod.
His gentle dumb expression turnd at length
The Eye of Eve to mark his play; he glad
Of her attention gaind, with Serpent Tongue
530 Organic, or impulse of vocal Air,
His fraudulent temptation thus began.

Wonder not, sovran Mistress, if perhaps
Thou canst, who art sole Wonder, much less arm
Thy looks, the Heav'n of mildness, with disdain,
Displeas'd that I approach thee thus, and gaze
Insatiate, I thus single, nor have feard
Thy awful brow, more awful thus retir'd.
Fairest resemblance of thy Maker faire,
Thee all things living gaze on, all things thine
540 By gift, and thy Celestial Beautie adore
With ravishment beheld, there best beheld
Where universally admir'd; but here
In this enclosure wild, these Beasts among,
Beholders rude, and shallow to discerne
Half what in thee is fair, one man except,
Who sees thee? (and what is one?) who shouldst be seen
A Goddess among Gods, ador'd and serv'd
By Angels numberless, thy daily Train.

So gloz'd the Tempter, and his Proem tun'd;
550 Into the Heart of Eve his words made way,
Though at the voice much marveling; at length
Not unamaz'd she thus in answer spake.
What may this mean? Language of Man pronounc't
By Tongue of Brute, and human sense exprest?
The first at lest of these I thought deni'd
To Beasts, whom God on thir Creation-Day
Created mute to all articulat sound;
The latter I demurre, for in thir looks
Much reason, and in thir actions oft appeers.
560 Thee, Serpent, suttlest beast of all the field
I knew, but not with human voice endu'd;
Redouble then this miracle, and say,
How cam'st thou speakable of mute, and how
To me so friendly grown above the rest
Of brutal kind, that daily are in sight?
Say, for such wonder claims attention due.

To whom the guileful Tempter thus reply'd.
Empress of this fair World, resplendent Eve,
Easie to mee it is to tell thee all
570 What thou commandst and right thou shouldst be obeyd:
I was at first as other Beasts that graze
The trodden Herb, of abject thoughts and low,
As was my food, nor aught but food discern'd
Or Sex, and apprehended nothing high:
Till on a day roaving the field, I chanc'd
A goodly Tree farr distant to behold
Loaden with fruit of fairest colours mixt,
Ruddie and Gold: I nearer drew to gaze;
When from the boughes a savorie odour blow'n,
580 Grateful to appetite, more pleas'd my sense,
Then smell of sweetest Fenel or the Teats
Of Ewe or Goat dropping with Milk at Eevn,
Unsuckt of Lamb or Kid, that tend thir play.
To satisfie the sharp desire I had
Of tasting those fair Apples, I resolv'd
Not to deferr; hunger and thirst at once,
Powerful perswaders, quick'nd at the scent
Of that alluring fruit, urg'd me so keene.
About the mossie Trunk I wound me soon,
590 For high from ground the branches would require
Thy utmost reach or Adams: Round the Tree
All other Beasts that saw, with like desire
Longing and envying stood, but could not reach.
Amid the Tree now got, where plenty hung
Tempting so nigh, to pluck and eat my fill
I spar'd not, for such pleasure till that hour
At Feed or Fountain never had I found.
Sated at length, ere long I might perceave
Strange alteration in me, to degree
600 Of Reason in my inward Powers, and Speech
Wanted not long, though to this shape retain'd.
Thenceforth to Speculations high or deep
I turnd my thoughts, and with capacious mind
Considerd all things visible in Heav'n,
Or Earth, or Middle, all things fair and good;
But all that fair and good in thy Divine
Semblance, and in thy Beauties heav'nly Ray
United I beheld; no Fair to thine
Equivalent or second, which compel'd
610 Mee thus, though importune perhaps, to come
And gaze, and worship thee of right declar'd
Sovran of Creatures, universal Dame.

So talk'd the spirited sly Snake; and Eve
Yet more amaz'd unwarie thus reply'd.

Serpent, thy overpraising leaves in doubt
The vertue of that Fruit, in thee first prov'd:
But say, where grows the Tree, from hence how far?
For many are the Trees of God that grow
In Paradise, and various, yet unknown
620 To us, in such abundance lies our choice,
As leaves a greater store of Fruit untoucht,
Still hanging incorruptible, till men
Grow up to thir provision, and more hands
Help to disburden Nature of her Bearth.

To whom the wilie Adder, blithe and glad.
Empress, the way is readie, and not long,
Beyond a row of Myrtles, on a Flat,
Fast by a Fountain, one small Thicket past
Of blowing Myrrh and Balme; if thou accept
630 My conduct, I can bring thee thither soon.

Lead then, said Eve. Hee leading swiftly rowld
In tangles, and made intricate seem strait,
To mischief swift. Hope elevates, and joy
Bright'ns his Crest, as when a wandring Fire
Compact of unctuous vapor, which the Night
Condenses, and the cold invirons round,
Kindl'd through agitation to a Flame,
Which oft, they say, some evil Spirit attends
Hovering and blazing with delusive Light,
640 Misleads th' amaz'd Night-wanderer from his way
To Boggs and Mires, and oft through Pond or Poole,
There swallow'd up and lost, from succour farr.
So glister'd the dire Snake, and into fraud
Led Eve our credulous Mother, to the Tree
Of prohibition, root of all our woe;
Which when she saw, thus to her guide she spake.

Serpent, we might have spar'd our coming hither,
Fruitless to mee, though Fruit be here to excess,
The credit of whose vertue rest with thee,
650 Wondrous indeed, if cause of such effects.
But of this Tree we may not taste nor touch;
God so commanded, and left that Command
Sole Daughter of his voice; the rest, we live
Law to our selves, our Reason is our Law.

To whom the Tempter guilefully repli'd.
Indeed? hath God then said that of the Fruit
Of all these Garden Trees ye shall not eate,
Yet Lords declar'd of all in Earth or Aire?

To whom thus Eve yet sinless. Of the Fruit
660 Of each Tree in the Garden we may eate,
But of the Fruit of this fair Tree amidst
The Garden, God hath said, Ye shall not eate
Thereof, nor shall ye touch it, least ye die.

She scarse had said, though brief, when now more bold
The Tempter, but with shew of Zeale and Love
To Man, and indignation at his wrong,
New part puts on, and as to passion mov'd,
Fluctuats disturbd, yet comely and in act
Rais'd, as of som great matter to begin.
670 As when of old som Orator renound
In Athens or free Rome, where Eloquence
Flourishd, since mute, to som great cause addrest,
Stood in himself collected, while each part,
Motion, each act won audience ere the tongue,
Somtimes in highth began, as no delay
Of Preface brooking through his Zeal of Right.
So standing, moving, or to highth upgrown
The Tempter all impassiond thus began.

O Sacred, Wise, and Wisdom-giving Plant,
680 Mother of Science, Now I feel thy Power
Within me cleere, not onely to discerne
Things in thir Causes, but to trace the wayes
Of highest Agents, deemd however wise.
Queen of this Universe, doe not believe
Those rigid threats of Death; ye shall not Die:
How should ye? by the Fruit? it gives you Life
To Knowledge, By the Threatner, look on mee,
Mee who have touch'd and tasted, yet both live,
And life more perfet have attaind then Fate
690 Meant mee, by ventring higher then my Lot.
Shall that be shut to Man, which to the Beast
Is open? or will God incense his ire
For such a petty Trespass, and not praise
Rather your dauntless vertue, whom the pain
Of Death denounc't, whatever thing Death be,
Deterrd not from atchieving what might leade
To happier life, knowledge of Good and Evil;
Of good, how just? of evil, if what is evil
Be real, why not known, since easier shunnd?
700 God therefore cannot hurt ye, and be just;
Not just, not God; not feard then, nor obeyd:
Your feare it self of Death removes the feare.
Why then was this forbid? Why but to awe,
Why but to keep ye low and ignorant,
His worshippers; he knows that in the day
Ye Eate thereof, your Eyes that seem so cleere,
Yet are but dim, shall perfetly be then
Op'nd and cleerd, and ye shall be as Gods,
Knowing both Good and Evil as they know.
710 That ye should be as Gods, since I as Man,
Internal Man, is but proportion meet,
I of brute human, yee of human Gods.
So ye shall die perhaps, by putting off
Human, to put on Gods, death to be wisht,
Though threat'nd, which no worse then this can bring.
And what are Gods that Man may not become
As they, participating God-like food?
The Gods are first, and that advantage use
On our belief, that all from them proceeds;
720 I question it, for this fair Earth I see,
Warm'd by the Sun, producing every kind,
Them nothing: If they all things, who enclos'd
Knowledge of Good and Evil in this Tree,
That whoso eats thereof, forthwith attains
Wisdom without their leave? and wherein lies
Th' offence, that Man should thus attain to know?
What can your knowledge hurt him, or this Tree
Impart against his will if all be his?
Or is it envie, and can envie dwell
730 In Heav'nly brests? these, these and many more
Causes import your need of this fair Fruit.
Goddess humane, reach then, and freely taste.

He ended, and his words replete with guile
Into her heart too easie entrance won:
Fixt on the Fruit she gaz'd, which to behold
Might tempt alone, and in her ears the sound
Yet rung of his perswasive words, impregn'd
With Reason, to her seeming, and with Truth;
Mean while the hour of Noon drew on, and wak'd
740 An eager appetite, rais'd by the smell
So savorie of that Fruit, which with desire,
Inclinable now grown to touch or taste,
Sollicited her longing eye; yet first
Pausing a while, thus to her self she mus'd.

Great are thy Vertues, doubtless, best of Fruits.
Though kept from Man, and worthy to be admir'd,
Whose taste, too long forborn, at first assay
Gave elocution to the mute, and taught
The Tongue not made for Speech to speak thy praise:
750 Thy praise hee also who forbids thy use,
Conceales not from us, naming thee the Tree
Of Knowledge, knowledge both of good and evil;
Forbids us then to taste, but his forbidding
Commends thee more, while it inferrs the good
By thee communicated, and our want:
For good unknown, sure is not had, or had
And yet unknown, is as not had at all.
In plain then, what forbids he but to know,
Forbids us good, forbids us to be wise?
760 Such prohibitions binde not. But if Death
Bind us with after-bands, what profits then
Our inward freedom? In the day we eate
Of this fair Fruit, our doom is, we shall die.
How dies the Serpent? hee hath eat'n and lives,
And knows, and speaks, and reasons, and discerns,
Irrational till then. For us alone
Was death invented? or to us deni'd
This intellectual food, for beasts reserv'd?
For Beasts it seems: yet that one Beast which first
770 Hath tasted, envies not, but brings with joy
The good befall'n him, Author unsuspect,
Friendly to man, farr from deceit or guile.
What fear I then, rather what know to feare
Under this ignorance of good and Evil,
Of God or Death, of Law or Penaltie?
Here grows the Cure of all, this Fruit Divine,
Fair to the Eye, inviting to the Taste,
Of vertue to make wise: what hinders then
To reach, and feed at once both Bodie and Mind?

780 So saying, her rash hand in evil hour
Forth reaching to the Fruit, she pluck'd, she eat:
Earth felt the wound, and Nature from her seat
Sighing through all her Works gave signs of woe,
That all was lost. Back to the Thicket slunk
The guiltie Serpent, and well might, for Eve
Intent now wholly on her taste, naught else
Regarded, such delight till then, as seemd,
In Fruit she never tasted, whether true
Or fansied so, through expectation high
790 Of knowledg, nor was God-head from her thought.
Greedily she ingorg'd without restraint,
And knew not eating Death: Satiate at length,
And hight'nd as with Wine, jocond and boon,
Thus to her self she pleasingly began.

O Sovran, vertuous, precious of all Trees
In Paradise, of operation blest
To Sapience, hitherto obscur'd, infam'd,
And thy fair Fruit let hang, as to no end
Created; but henceforth my early care,
800 Not without Song, each Morning, and due praise
Shall tend thee, and the fertil burden ease
Of thy full branches offer'd free to all;
Till dieted by thee I grow mature
In knowledge, as the Gods who all things know;
Though others envie what they cannot give;
For had the gift bin theirs, it had not here
Thus grown. Experience, next to thee I owe,
Best guide; not following thee, I had remaind
In ignorance, thou op'nst Wisdoms way,
810 And giv'st access, though secret she retire.
And I perhaps am secret; Heav'n is high,
High and remote to see from thence distinct
Each thing on Earth; and other care perhaps
May have diverted from continual watch
Our great Forbidder, safe with all his Spies
About him. But to Adam in what sort
Shall I appeer? shall I to him make known
As yet my change, and give him to partake
Full happiness with mee, or rather not,
820 But keep the odds of Knowledge in my power
Without Copartner? so to add what wants
In Femal Sex, the more to draw his Love,
And render me more equal, and perhaps,
A thing not undesireable, somtime
Superior: for inferior who is free?
This may be well: but what if God have seen
And Death ensue? then I shall be no more,
And Adam wedded to another Eve,
Shall live with her enjoying, I extinct;
830 A death to think. Confirm'd then I resolve,
Adam shall share with me in bliss or woe:
So dear I love him, that with him all deaths
I could endure, without him live no life.

So saying, from the Tree her step she turnd,
But first low Reverence don, as to the power
That dwelt within, whose presence had infus'd
Into the plant sciential sap, deriv'd
From Nectar, drink of Gods. Adam the while
Waiting desirous her return, had wove
840 Of choicest Flours a Garland to adorne
Her Tresses, and her rural labours crown,
As Reapers oft are wont thir Harvest Queen.
Great joy he promis'd to his thoughts, and new
Solace in her return, so long delay'd;
Yet oft his heart, divine of somthing ill,
Misgave him; hee the faultring measure felt;
And forth to meet her went, the way she took
That Morn when first they parted; by the Tree
Of Knowledge he must pass, there he her met,
850 Scarse from the Tree returning; in her hand
A bough of fairest fruit that downie smil'd,
New gatherd, and ambrosial smell diffus'd.
To him she hasted, in her face excuse
Came Prologue, and Apologie to prompt,
Which with bland words at will she thus addrest.

Hast thou not wonderd, Adam, at my stay?
Thee I have misst, and thought it long, depriv'd
Thy presence, agonie of love till now
Not felt, nor shall be twice, for never more
860 Mean I to trie, what rash untri'd I sought,
The pain of absence from thy sight. But strange
Hath bin the cause, and wonderful to heare:
This Tree is not as we are told, a Tree
Of danger tasted, nor to evil unknown
Op'ning the way, but of Divine effect
To open Eyes, and make them Gods who taste;
And hath bin tasted such: the Serpent wise,
Or not restraind as wee, or not obeying,
Hath eat'n of the fruit, and is become,
870 Not dead, as we are threatn'd, but thenceforth
Endu'd with human voice and human sense,
Reasoning to admiration, and with mee
Perswasively hath so prevaild, that I
Have also tasted, and have also found
Th' effects to correspond, opener mine Eyes
Dimm erst, dilated Spirits, ampler Heart,
And growing up to Godhead; which for thee
Chiefly I sought, without thee can despise.
For bliss, as thou hast part, to me is bliss,
880 Tedious, unshar'd with thee, and odious soon.
Thou therefore also taste, that equal Lot
May joyne us, equal Joy, as equal Love;
Least thou not tasting, different degree
Disjoyne us, and I then too late renounce
Deitie for thee, when Fate will not permit.

Thus Eve with Countnance blithe her storie told;
But in her Cheek distemper flushing glowd.
On th' other side, Adam, soon as he heard
The fatal Trespass don by Eve, amaz'd,
890 Astonied stood and Blank, while horror chill
Ran through his veins, and all his joynts relax'd;
From his slack hand the Garland wreath'd for Eve
Down drop'd, and all the faded Roses shed:
Speechless he stood and pale, till thus at length
First to himself he inward silence broke.

O fairest of Creation, last and best
Of all Gods works, Creature in whom excell'd
Whatever can to sight or thought be formd,
Holy, divine, good, amiable, or sweet!
900 How art thou lost, how on a sudden lost,
Defac't, deflourd, and now to Death devote?
Rather how hast thou yeelded to transgress
The strict forbiddance, how to violate
The sacred Fruit forbidd'n! som cursed fraud
Of Enemie hath beguil'd thee, yet unknown,
And mee with thee hath ruind, for with thee
Certain my resolution is to Die;
How can I live without thee, how forgoe
Thy sweet Converse and Love so dearly joyn'd,
910 To live again in these wilde Woods forlorn?
Should God create another Eve, and I
Another Rib afford, yet loss of thee
Would never from my heart; no no, I feel
The Link of Nature draw me: Flesh of Flesh,
Bone of my Bone thou art, and from thy State
Mine never shall be parted, bliss or woe.

So having said, as one from sad dismay
Recomforted, and after thoughts disturbd
Submitting to what seemd remediless,
920 Thus in calm mood his Words to Eve he turnd.

Bold deed thou hast presum'd, adventrous Eve
And peril great provok't, who thus hath dar'd
Had it been onely coveting to Eye
That sacred Fruit, sacred to abstinence,
Much more to taste it under banne to touch.
But past who can recall, or don undoe?
Not God Omnipotent, nor Fate, yet so
Perhaps thou shalt not Die, perhaps the Fact
Is not so hainous now, foretasted Fruit,
930 Profan'd first by the Serpent, by him first
Made common and unhallowd ere our taste;
Nor yet on him found deadly, he yet lives,
Lives, as thou saidst, and gaines to live as Man
Higher degree of Life, inducement strong
To us, as likely tasting to attaine
Proportional ascent, which cannot be
But to be Gods, or Angels Demi-gods.
Nor can I think that God, Creator wise,
Though threatning, will in earnest so destroy
940 Us his prime Creatures, dignifi'd so high,
Set over all his Works, which in our Fall,
For us created, needs with us must faile,
Dependent made; so God shall uncreate,
Be frustrate, do, undo, and labour loose,
Not well conceav'd of God, who though his Power
Creation could repeate, yet would be loath
Us to abolish, least the Adversary
Triumph and say; Fickle their State whom God
Most Favors, who can please him long; Mee first
950 He ruind, now Mankind; whom will he next?
Matter of scorne, not to be given the Foe,
However I with thee have fixt my Lot,
Certain to undergoe like doom, if Death
Consort with thee, Death is to mee as Life;
So forcible within my heart I feel
The Bond of Nature draw me to my owne,
My own in thee, for what thou art is mine;
Our State cannot be severd, we are one,
One Flesh; to loose thee were to loose my self.

960 So Adam, and thus Eve to him repli'd.
O glorious trial of exceeding Love,
Illustrious evidence, example high!
Ingaging me to emulate, but short
Of thy perfection, how shall I attaine,
Adam, from whose deare side I boast me sprung,
And gladly of our Union heare thee speak,
One Heart, one Soul in both; whereof good prooff
This day affords, declaring thee resolvd,
Rather then Death or aught then Death more dread
970 Shall separate us, linkt in Love so deare,
To undergoe with mee one Guilt, one Crime,
If any be, of tasting this fair Fruit,
Whose vertue, for of good still good proceeds,
Direct, or by occasion hath presented
This happie trial of thy Love, which else
So eminently never had bin known.
Were it I thought Death menac't would ensue
This my attempt, I would sustain alone
The worst, and not perswade thee, rather die
980 Deserted, then oblige thee with a fact
Pernicious to thy Peace, chiefly assur'd
Remarkably so late of thy so true,
So faithful Love unequald; but I feel
Farr otherwise th' event, not Death, but Life
Augmented, op'nd Eyes, new Hopes, new Joyes,
Taste so Divine, that what of sweet before
Hath toucht my sense, flat seems to this, and harsh.
On my experience, Adam, freely taste,
And fear of Death deliver to the Windes.

990 So saying, she embrac'd him, and for joy
Tenderly wept, much won that he his Love
Had so enobl'd, as of choice to incurr
Divine displeasure for her sake, or Death.
In recompence (for such compliance bad
Such recompence best merits) from the bough
She gave him of that fair enticing Fruit
With liberal hand: he scrupl'd not to eat
Against his better knowledge, not deceav'd,
But fondly overcome with Femal charm.
1000 Earth trembl'd from her entrails, as again
In pangs, and Nature gave a second groan,
Skie lowr'd, and muttering Thunder, som sad drops
Wept at compleating of the mortal Sin
Original; while Adam took no thought,
Eating his fill, nor Eve to iterate
Her former trespass fear'd, the more to soothe
Him with her lov'd societie, that now
As with new Wine intoxicated both
They swim in mirth, and fansie that they feel
1010 Divinitie within them breeding wings
Wherewith to scorne the Earth: but that false Fruit
Farr other operation first displaid,
Carnal desire enflaming, hee on Eve
Began to cast lascivious Eyes, she him
As wantonly repaid; in Lust they burne:
Till Adam thus 'gan Eve to dalliance move,

Eve, now I see thou art exact of taste,
And elegant, of Sapience no small part,
Since to each meaning savour we apply,
1020 And Palate call judicious; I the praise
Yeild thee, so well this day thou hast purvey'd.
Much pleasure we have lost, while we abstain'd
From this delightful Fruit, nor known till now
True relish, tasting; if such pleasure be
In things to us forbidden, it might be wish'd,
For this one Tree had bin forbidden ten.
But come, so well refresh't, now let us play,
As meet is, after such delicious Fare;
For never did thy Beautie since the day
1030 I saw thee first and wedded thee, adorn'd
With all perfections, so enflame my sense
With ardor to enjoy thee, fairer now
Then ever, bountie of this vertuous Tree.

So said he, and forbore not glance or toy
Of amorous intent, well understood
Of Eve, whose Eye darted contagious Fire.
Her hand he seis'd, and to a shadie bank,
Thick overhead with verdant roof imbowr'd
1040 He led her nothing loath; Flours were the Couch,
Pansies, and Violets, and Asphodel,
And Hyacinth, Earths freshest softest lap.
There they thir fill of Love and Loves disport
Took largely, of thir mutual guilt the Seale,
The solace of thir sin, till dewie sleep
Oppress'd them, wearied with thir amorous play.
Soon as the force of that fallacious Fruit,
That with exhilerating vapour bland
About thir spirits had plaid, and inmost powers
1050 Made erre, was now exhal'd, and grosser sleep
Bred of unkindly fumes, with conscious dreams
Encumberd, now had left them, up they rose
As from unrest, and each the other viewing,
Soon found thir Eyes how op'nd, and thir minds
How dark'nd; innocence, that as a veile
Had shadow'd them from knowing ill, was gon,
Just confidence, and native righteousness
And honour from about them, naked left
To guiltie shame hee cover'd, but his Robe
1060 Uncover'd more, so rose the Danite strong
Herculean Samson from the Harlot-lap
Of Philistean Dalilah, and wak'd
Shorn of his strength, They destitute and bare
Of all thir vertue: silent, and in face
Confounded long they sate, as struck'n mute,
Till Adam, though not less then Eve abasht,
At length gave utterance to these words constraind.

O Eve, in evil hour thou didst give eare
To that false Worm, of whomsoever taught
1070 To counterfet Mans voice, true in our Fall,
False in our promis'd Rising; since our Eyes
Op'nd we find indeed, and find we know
Both Good and Evil, Good lost, and Evil got,
Bad Fruit of Knowledge, if this be to know,
Which leaves us naked thus, of Honour void,
Of Innocence, of Faith, of Puritie,
Our wonted Ornaments now soild and staind,
And in our Faces evident the signes
Of foul concupiscence; whence evil store;
1080 Even shame, the last of evils; of the first
Be sure then. How shall I behold the face
Henceforth of God or Angel, earst with joy
And rapture so oft beheld? those heav'nly shapes
Will dazle now this earthly, with thir blaze
Insufferably bright. O might I here
In solitude live savage, in some glade
Obscur'd, where highest Woods impenetrable
To Starr or Sun-light, spread thir umbrage broad,
And brown as Evening: Cover me ye Pines,
1090 Ye Cedars, with innumerable boughs
Hide me, where I may never see them more.
But let us now, as in bad plight, devise
What best may for the present serve to hide
The Parts of each from other, that seem most
To shame obnoxious, and unseemliest seen,
Some Tree whose broad smooth Leaves together sowd,
And girded on our loyns, may cover round
Those middle parts, that this new commer, Shame,
There sit not, and reproach us as unclean.

1100 So counsel'd hee, and both together went
Into the thickest Wood, there soon they chose
The Figtree, not that kind for Fruit renown'd,
But such as at this day to Indians known
In Malabar or Decan spreds her Armes
Braunching so broad and long, that in the ground
The bended Twigs take root, and Daughters grow
About the Mother Tree, a Pillard shade
High overarch't, and echoing Walks between;
There oft the Indian Herdsman shunning heate
1110 Shelters in coole, and tends his pasturing Herds
At Loopholes cut through thickest shade: Those Leaves
They gatherd, broad as Amazonian Targe,
And with what skill they had, together sowd,
To gird thir waste, vain Covering if to hide
Thir guilt and dreaded shame; O how unlike
To that first naked Glorie. Such of late
Columbus found th' American so girt
With featherd Cincture, naked else and wilde
Among the Trees on Iles and woodie Shores.
1120 Thus fenc't, and as they thought, thir shame in part
Coverd, but not at rest or ease of Mind,
They sate them down to weep, nor onely Teares
Raind at thir Eyes, but high Winds worse within
Began to rise, high Passions, Anger, Hate,
Mistrust, Suspicion, Discord, and shook sore
Thir inward State of Mind, calm Region once
And full of Peace, now tost and turbulent:
For Understanding rul'd not, and the Will
Heard not her lore, both in subjection now
1130 To sensual Appetite, who from beneathe
Usurping over sovran Reason claimd
Superior sway: From thus distemperd brest,
Adam, estrang'd in look and alterd stile,
Speech intermitted thus to Eve renewd.

Would thou hadst heark'nd to my words, and stai'd
With me, as I besought thee, when that strange
Desire of wandring this unhappie Morn,
I know not whence possessd thee; we had then
Remaind still happie, not as now, despoild
1140 Of all our good, sham'd, naked, miserable.
Let none henceforth seek needless cause to approve
The Faith they owe; when earnestly they seek
Such proof, conclude, they then begin to faile.

To whom soon mov'd with touch of blame thus Eve.
What words have past thy Lips, Adam severe,
Imput'st thou that to my default, or will
Of wandring, as thou call'st it, which who knows
But might as ill have happ'nd thou being by,
Or to thy self perhaps: hadst thou been there,
1150 Or here th' attempt, thou couldst not have discernd
Fraud in the Serpent, speaking as he spake;
No ground of enmitie between us known,
Why hee should mean me ill, or seek to harme.
Was I to have never parted from thy side?
As good have grown there still a liveless Rib.
Being as I am, why didst not thou the Head
Command me absolutely not to go,
Going into such danger as thou saidst?
Too facil then thou didst not much gainsay,
1160 Nay, didst permit, approve, and fair dismiss.
Hadst thou bin firm and fixt in thy dissent,
Neither had I transgress'd, nor thou with mee.

To whom then first incenst Adam repli'd,
Is this the Love, is this the recompence
Of mine to thee, ingrateful Eve, exprest
Immutable when thou wert lost, not I,
Who might have liv'd and joyd immortal bliss,
Yet willingly chose rather Death with thee:
And am I now upbraided, as the cause
1170 Of thy transgressing? not enough severe,
It seems, in thy restraint: what could I more?
I warn'd thee, I admonish'd thee, foretold
The danger, and the lurking Enemie
That lay in wait; beyond this had bin force,
And force upon free Will hath here no place.
But confidence then bore thee on, secure
Either to meet no danger, or to finde
Matter of glorious trial; and perhaps
I also err'd in overmuch admiring
1180 What seemd in thee so perfet, that I thought
No evil durst attempt thee, but I rue
That errour now, which is become my crime,
And thou th' accuser. Thus it shall befall
Him who to worth in Women overtrusting
Lets her Will rule; restraint she will not brook,
And left to her self, if evil thence ensue,
Shee first his weak indulgence will accuse.

Thus they in mutual accusation spent
The fruitless hours, but neither self-condemning,
1190 And of thir vain contest appeer'd no end.

Het paradijs verloren

Nederlandse vertaling © Jules Grandgagnage (2023)

 

BOEK IX

 

Thans niet meer gepraat over toen God
of Engel als vriend te gast bij de mens
aan tafel zittend met hem een landelijk maal
deelden, en gedoogden dat hij vrijuit
tot hen sprak; Thans neemt mijn toon een keer
naar tragisch, sprekend over beschaamd vertrouwen
en de ontrouw van de mens, zijn opstand
en zijn ongehoorzaamheid: daarna
vervreemd van de hemel die met walging
en toorn een rechtvaardig vonnis velt,
daardoor op Aarde een wereld van leed brengend,
zonde met haar schaduw Dood, en ellende,
de doodsvoorbode; Een droevige taak, van stof
heldhaftiger dan de wraak van Achilles
die zijn vijand driemaal rond de muren
van Troje joeg, of Turnus afgewezen
door Lavinia, of Neptunus' wrok
of die van Juno die Odysseus en Aeneas
zo lang belaagden. Mijn hemelse patrones,
moge zij mij een gepaste stijl
verlenen door 's nachts ongesmeekt genadig
af te dalen en me in mijn slaap
te inspireren tot mijn moeiteloos
onvoorbedachte verzen. Dit onderwerp,
een epos, sprak me aan, na lang kiezen
en laat begonnen; door Natuur niet erg
begenadigd om veldslagen te bezingen,
die tot nu toe als enig heldhaftig onderwerp
werden beschouwd. Dergelijk meesterwerk
vereiste lange, aanslepende verwoestingen
door fabelridders in verzonnen strijd.
Onbezongen bleef lijdzaamheid
en heldhaftig martelaarschap: Men zong
van wedloop, spel, toernooituig, geblazoeneerde
schilden, fraaie heraldische symbolen,
rossen en zadelkleden, glinsterende tuigen,
ridders in steekspel en toernooi, daarna
't feestmaal in de zaal, bediend door hofmeesters
en seneschalken. Kunsten en kleine diensten
die de naam heldhaftig niet aan dichter
of gedicht kunnen schenken. Zelf
onwetend en onbekwaam in deze zaken
kan ik slechts hogere materie kiezen
om naam te maken, tenzij te late eeuw,
leeftijd of koud klimaat mijn hoge vlucht
neerdrukt, wat met mijn werk kan, maar niet
met 't hare, 's nachts in mijn oor gefluisterd.

De Zon was onder en na haar de ster
van Hesperus, wiens taak het is schemering
te brengen op Aarde, even bemiddelaar
tussen dag en nacht, en nu omsluierde
het nachthalfrond de ganse horizon:
Toen keerde Satan terug; hij die Eden
ontvluchtte onder Gabriëls dreiging, volmaakter
nu in toorn en lage listen, en uit
op 't menselijk verderf, onbevreesd
voor d' ergere straf die hem kon overkomen.
's Nachts gevloden, kwam hij terug te middernacht
na 't cirkelen der aarde. Voor daglicht beducht
sinds de zonnevorst Uriël zijn inkomst bespiedde
en de cherubijnen had gewaarschuwd
die de wacht hielden; Vandaar vol angst
verdreven, zwierf hij zeven nachten ononderbroken
door de schaduwen, driemaal rond
de evenaar, viermaal de nachtwagen kruisend
van pool tot pool, de twee coluren langs;
De achtste nacht vond hij aan de grens
tegenover de poort der cherubijnse wachters
een steelse toegang. Er was een plaats die nu
niet meer bestaat, schoon zonde, niet de tijd
daarin verandering bracht, waar de Tigris
zich aan de voet van 't paradijs stortte
in een ondergrondse kloof en oprees
als fontein aan de levensboom.
Met de stroom zonk en rees ook Satan,
gehuld in nevel, een schuilplaats zoekend; Zee
en land had hij verkend van Eden tot Pontus
en de Zee van Azov, langs de Ob-rivier
neerwaarts tot Antarctica en westelijk
van Orontes tot d' oceaan, versperd
bij Panama; vandaar naar 't land waar Ganges
en Indus stromen; Aldus de Aarde omzwervend,
elk schepsel aandachtig bestuderend,
op zoek naar zijn meest geschikte dienaar.
Die vond hij in de slang, als listigste
aller velddieren. Na lang beraad
en besluiteloze slingerende gedachten,
koos hij uiteindelijk het serpent als vorm
om in te sluipen en zijn duistere bedoelingen
voor zelfs het scherpste oog te verbergen.
Niemand verdacht de slang van listige streken
omdat zij schrander en bedrieglijk sluw
geboren was, terwijl in ander dier
bespeurd men veeleer denkt dat duivelse krachten
werkzaam zijn in hen die de bruutheid
van een redeloos dier te boven gaan.
Dit besloot hij, maar vervuld van smart
barstte eerst zijn klacht met hartstocht uit:

"O, Aarde! Aan de Hemel gelijk, zo niet
met recht de betere; Waardiger Zetel der goden,
want nadien gebouwd en dus beter!
Want welke God bouwt na 't beste het mindere?
Aardse hemel, omdanst door andere hemelen
die schijnen, om alleen voor jou, als dienstlampen
Licht boven Licht te brengen, in jou,
zo lijkt het, hun kostbare stralen bundelend
van gewijde invloed. Net als God
in de Hemel het centrum is dat Hij
naar alles uitbreidt, zo ook tonen die sferen
in jou, niet in zichzelf, hun bekende deugden
geopenbaard in kruid, plant en d' edelste
geboorte van schepsels, door leven opklimmend bezield
met groei, gevoel, rede, 't meest in de mens.
Met welke vreugde zou ik rond u reizen,
zo vreugde mij niet vreemd was; zoete wisseling
van heuvel, dal, rivier, wouden en vlakten,
nu land, dan zee, en beboste oevers,
rotsen, grotten en holen: maar nergens vind ik
een schuilplaats; en hoe meer vreugde ik zie
rondom mij, hoe meer het me kwelt, alsof
in mij een hatelijk conflict woedt
van tegenstrijdigheden; Al 't goede voor mij
verkeert in gif, en in de hemel is 't erger.
Noch hier, noch in de hemel zoek ik te wonen,
tenzij ik de Hoogste der Hemelen overmeester,
noch hoop ik me minder ellendig te voelen
door wat ik zoek, maar om anderen te maken
als ik, al wordt groter leed mijn deel;
want enkel in verwoesting vind ik rust
voor mijn gejaagde geest: hem wens ik
verdelgd of verleid tot wat zijn val bereidt,
hij voor wie dit alles is bestemd
zal dit spoedig gebeuren, in wel of wee;
Gewis in wee zal vernietiging spreiden:
Tussen alle hellemachten hoort mij
alleen de glorie toe te hebben ontdaan
waarvoor de Almachtige zes dagen en nachten
nodig had, en wie weet hoeveel
langer overdacht? Ofschoon niet mogelijk
meer sinds ik in één nacht welhaast de helft
van d' engelen uit roemloze slavernij bevrijdde
en de resterende menigte van zijn aanhangers
heb uitgedund: Uit op wraak en ter herstel
van zijn verminderd aantal, of nu Zijn Deugd
te uitgeput was om engelen bij te maken
zo Hij tenminste hun schepper was, of dat, 
om ons nog meer te ergeren, Hij besloot
onze plaats te geven aan een wezen
gevormd uit aarde en zijn lage oorsprong
te verrijken met hemelse buit, onze buit.
Wat Hij besloot, volbracht Hij; Hij maakte
de mens en bouwde deze prachtige Aarde
voor hem als woonst, en riep hem uit als heer
Wat een vernedering! Engelenvleugels
gedwongen tot zijn dienst en vurige uitvoerders
van Zijn Wil om over hem te waken
als hun aardse taak: Ik vrees hun waakzaamheid,
en ontwijk hen: gehuld in mist en damp
van middernacht glijd ik door 't donker,
onder elke struik en varen zoekend 
naar het slapend serpent: In zijn kronkelplooien
verberg ik mij en mijn duister plan.
O, schandelijke val! Ik, die eertijds
streed met goden om de hoogste zetel
ben nu tot dier gedwongen, met beestig slijm
vermengt zich in dit grove vlees mijn wezen 
dat naar de hoogte van een godheid streefde;
Hoe diep dalen eerzucht en wraak echter af?
Wie hoog wil klimmen moet zo laag kruipen
als hij hoog steeg, vroeg of laat
kwetsbaar voor 't laagste. Wraak, eerst nog zoet,
wordt weldra bitter in zichzelf gekeerd;
Laat ze. Mij geeft het niet; zo ik het hogere mis,
maar hem tref die mijn afgunst wekt als volgende:
Gods nieuwe gunsteling, die man van klei,
de zoon van wraaklust, die zijn Maker optrok
uit het stof om ons nog meer te tergen:
Wrok wordt dan met wrok het best vergolden."

Zo sprak hij, en als een zwarte lage damp
kroop hij door vochtig of droog struikgewas
op zijn middernachtelijke zoektocht
naar het serpent; Spoedig vond hij het
in diepe slaap opgerold als labyrint,
het hoofd in 't midden vol subtiele listigheden:
Nog niet verdoken in gruwelijke schaduw of hol,
noch schadelijk, sliep hij op 't grassig kruid,
onbevreesd en ongevreesd; de duivel
drong binnen langs zijn mond, snel 't bruut instinct
in hart en hoofd bevangend met vermogen
tot verstandig handelen, maar zijn slaap
verstoorde hij niet, wachtend op het ochtendlicht.
Reeds daagde 't heilige licht in Eden over het
vochtig gebloemte dat zijn ochtendwierook
wasemde, terwijl alles wat ademde
vanaf 't groot aardealtaar een stil gebed
opzond naar de Schepper, Zijn neusgaten
vullend met zoete geur, toen 't mensenpaar
verscheen en hun lovende stemmen leende
aan 't stemloos koor. Daarna genoten zij
die morgen van de zoetste geuren en briesjes;
Toen bespraken ze de werkverdeling
van die dag, want voor die ruime tuin
waren twee paar handen amper voldoende.
En Eva sprak haar man als volgt toe:

"Adam, wat baat het als we deze tuin
aldoor verzorgen met planten, kruiden en bloemen,
een taak die ons verblijdt, maar onze arbeid
door het vele werk en 't weelderig groeien
zonder helpende handen steeds toeneemt:
Wat op één dag gesnoeid, gesteund, gebonden is,
wordt op een nacht of twee weer overwoekerd. 
Geef jij me daarom raad of luister naar wat
mijn geest daarover te binnen valt: Laat ons
het werk verdelen. Doe jij wat je verkiest
of wat het meeste zorg vereist: de kamperfoelie
te vlechten om dit prieel, of de klimop
te leiden in zijn klim, terwijl ik me bezighoud
tot 's middags met gindse rozenstruiken, vermengd
met mirte, te verfraaien. Zo dicht bijeen
te werken de hele dag, is het geen wonder
dat blikken en lachjes of nieuwe dingen de taak
verstoren en ons verleiden tot praten, waardoor
er maar weinig van 't voorgenomen werk
van die dag terechtkomt, hoewel het vroeg
begon. Dan komt etenstijd onverdiend."

Waarop Adam haar mild ten antwoord gaf:
"Mijn enige Eva, enige gezel, voor mij
dierbaarder dan alle levende wezens,
Wel heb jij beraamd en uitgedrukt
hoe we Gods werk hier best kunnen vervullen,
waarvoor ik je ten hoogste prijs; Niets
lieflijker is voor de vrouw dan studie
van haar huishoudelijke plicht, alsook
het steunen van 't goede werk van haar man.
Echter, zo strikt schreef God het werk niet voor
dat Hij ontspanning verbood, hetzij door voedsel,
gesprekken tussendoor (voedsel voor
de geest) of de zoete gemeenschap van blikken
en lachen, want lachen komt uit rede voort
(aan bruten ontzegd) en is voedsel voor Liefde;
En Liefde in 't leven is niet het minste doel.
God heeft ons niet bestemd voor hard werk
maar voor plezier, innig met rede verbonden.
Twijfel niet dat ons beider handen
paden en priëlen zullen vrijwaren
van wildernis, zover we kunnen lopen,
tot jonge handen ons helpen. Maar als je soms
verzadigd bent van conversatie, sta ik
je toe kort alleen te zijn: eenzaamheid
is soms het beste gezelschap en maakt de terugkeer
eens zo zoet. Maar als je er niet bent,
word ik bevreesd dat kwaad je overkomt;
we zijn gewaarschuwd voor die duivelse vijand
die ons geluk benijdt, en zelf wanhopend
ons leed en schande wil brengen door sluwe aanval;
Wie weet waakt hij in de buurt, begerig
hopend op zijn kans en voordeel als hij
ons even van elkaar gescheiden vindt;
Want samen kan hij ons niet verrassen, daar ieder
de ander zo nodig snel te hulp kan schieten.
Ofwel is God verloochenen zijn doel,
ofwel 't verstoren van onze huwelijksliefde,
die misschien nog meer zijn afgunst wekt
dan alle zaligheid die wij genieten.
Dit, of erger nog: verlaat niet
de trouwe zijde die jou aanschijn gaf,
en wiens schaduw je eer en lijf beschermt.
Een vrouw in gevaar blijft bij haar man
die haar ervoor behoedt of 't met haar ondergaat."

Hem antwoordde Eva's maagdelijke majesteit,
als een die liefheeft en iets onheus ontmoet
met zoete ingetogen kalmte aldus:

"Zoon van Hemel en Aarde, Aardes Meester,
Dat zulk een vijand ons belaagt, belust
op onze ondergang, weet ik door u
en ook toen ik na 't sluiten der avondbloemen,
vanuit de schaduw de engel overhoorde
bij zijn vertrek. Maar dat u twijfelt aan mijn
standvastigheid tegenover God of u
omdat een vijand ons verleiden wil,
dat had ik van u niet verwacht te horen.
Zijn geweld vreest u niet, omdat wij
voor dood of pijn niet vatbaar zijn, en dus
ze ook niet kunnen ontvangen, of ze afslaan.
Wat u wel vreest, is zijn list, en daaruit
blijkt klaar eenzelfde vrees dat mijn trouw
en liefde geschokt en verleid kan worden;
Vertel me, Adam: hoe kan zulke miskenning
van je liefste in je boezem huizen?"

Waarop Adams helend antwoord klonk:
"Dochter van God en Mens, onsterfelijke Eva,
want dit ben jij, vrij van zonde en schuld:
Niet uit argwaan ontraad ik je
afwezig te zijn van mij, maar ter voorkoming
van de aanslag die onze vijand beraamt;
Hij die verzoekt, al is 't vergeefs, besmet
allicht met smaad wie hij verzoekt, en werpt
op haar verdenking van wankele trouw en niet
bestand te zijn tegen verleiding. Zelf
zou jij met minachting en woede beledigd
zijn door 't valse aanbod, hoewel het faalde.
Denk dus geen kwaad als ik slechts jou alleen
vrijwaren wil voor zulke aanval, die hij,
schoon stout, op beiden samen niet zal wagen;
en zo hij 't waagt, valt hij mij 't eerste aan.
Schat niet te laag zijn listige boze aard:
hij moet wel sluw zijn die engelen kan verleiden,
en roep op tijd de hulp van anderen in.
Uit elke blik van jou ontvang ik steeds meer
deugd en word ik in jouw bijzijn wijzer,
waakzamer, sterker (zo lichaamskracht nodig is),
terwijl schaamte voor verlies en overtroffen
te worden, als jij toekijkt, mij zou bezielen
met buitengewone samengebalde kracht.
Waarom zou jij in mijn aanwezigheid
niet 't zelfde voelen, en je beproeving niet liever
delen met mij, getuige van je deugd?"

Zo sprak Adam uit zorg voor huwelijk en huis,
maar Eva vond haar oprechte trouw
onvoldoende gewaardeerd en sprak
opnieuw ten antwoord op deze zoete toon:

"Als deze toestand ons lot is, hier te wonen
in nauwe kring begrensd door een sluwe
of woeste vijand, terwijl wij afzonderlijk
voldoende kracht ontberen ter verdediging,
Steeds bang voor schade, waar is dan ons geluk?
Maar schade gaat niet vooraf aan zonde: De vijand
die poogt te verleiden, smaadt ons met zijn minachting
van onze oprechtheid, en die drukt geen schande
op ons hoofd, maar verlaagt zichzelf.
Waarom dan moet hij door ons worden gemeden
en gevreesd? Dubbele eer wacht ons
eens zijn waan als vals ontmaskerd is!
Vrede is in ons, als gunstelingen
van God, op alles toeziend. Wat is de waarde
van trouw, liefde, onbeproefde deugd
alleen doorstaan zonder hulp van buiten?
Noem het geluk dat onze Wijze Maker
schonk dus niet gebrekkig of onzeker,
gescheiden of samen. Is ons geluk zo wankel,
dan is Eden, aldus ontmaskerd, geen Eden."

Haar antwoordde Adam hartstochtelijk:
"O, Vrouw, alle dingen zijn volmaakt
door God gewild: Zijn scheppende hand liet
niets onvolmaakts of gebrekkigs achter
in wat hij schiep, laat staan in de mens
of wat dan ook zijn geluk verzekert;
Zo veilig gemaakt voor uitwendig geweld, 
ligt in hemzelf 't gevaar en ook de kracht
om schade te weerstaan die hij niet wil.
Maar zijn wil liet God vrij: wat rede
gehoorzaamt, is immers vrij; en de rede
maakte hij juist, haar waakzaamheid gebiedend
opdat zij niet, verrast door schijn van goedheid,
de wil verkeerd bericht te doen wat God
uitdrukkelijk heeft verboden. Geen wantrouwen
dus maar tedere liefde eist dat ik
vaak op jou zou letten en jij op mij.
We staan standvastig; toch blijft het mogelijk
dat de Rede wordt verlokt door iets
dat de Vijand voor zich heeft gewonnen,
en onvermoed misleid wordt doordat zij,
hoewel gewaarschuwd, even minder alert is.
Tracht dus nooit in verzoeking te raken;
het ware beter ze te vermijden, wat lichter
valt met mij verbonden: Zij komt onverwachts.
Wil je standvastig blijken, toon dan eerst
gehoorzaamheid; Wie kan, zonder jou
verzocht te zien, van 't andere getuigen?
Maar meen je zonder verzocht te worden ons beider
veiligheid te kunnen behouden, ga dan,
gewaarschuwd, heen, want blijven tegen je wil
maakt je nog meer afwezig. Ga, vertrouwend
op je onschuld en deugd, wek ze alle op,
God deed Zijn deel met jou, doe jij het jouwe."

Zo sprak de aartsvader der mensheid, maar Eva
volhardde en gaf beschroomd als laatste antwoord.

"Met jouw verlof, vooral gewaarschuwd door
't laatste wat je in je betoog aanroerde,
dat een beproeving, door ons onopgezocht,
ons beiden mogelijk minder paraat vindt,
ga ik des te gewilliger, niet denkend dat
zo'n trotse vijand eerst de zwakste opzoekt;
Zo wel, zal d' afwijzing hem nog meer beschamen."
Dit zeggende, trok ze zachtjes haar hand
uit die van haar man; licht als een woudnimf
(dryade, oreade of uit Diana's gevolg)
trok zij naar 't bos, in goddelijke tred
en gebaar Diana overtreffend,
schoon niet bewapend als zij met boog en pijlkoker,
maar met tuingerei, door ruwe kunst
vuurloos gevormd, of door engelen gebracht.
Zo getooid, leek zij nog 't meest op Pales,
of Pomona toen ze Vertumnus ontvluchtte,
of op Ceres in haar jeugd, nog maagd
voor ze Prosperina van Zeus ontving.
Lang volgde hij haar met stralende blik,
verrukt, maar meer verlangend dat zij bleef.
Vaak riep hij haar na snel terug te keren,
waarna zij even vaak beloofde 's middags
weer te komen in het prieel en alles
klaar te maken voor het middagmaal
en de namiddagrust. Misleide Eva!
Falend en onzalig in haar waan
terug te zullen keren! Vanaf dit uur
in 't paradijs vind je geen diepe rust 
of zoete maaltijd meer; In 't lieflijk gebloemte
en in de schaduw wacht u een hinderlaag
vol helse wrok die uw thuiskeer verhindert
of u beroofd van onschuld, geluk en trouw
terug doet gaan. Want nu, sinds de dageraad,
was de duivel gekomen, in schijn eruitziend
als een gewone slang, op zoek naar 't mensenpaar
op plaatsen waar hij ze allicht kon vinden;
en met hen het hele mensenras
als doelwit van zijn jacht.  In veld en tuin
zocht hij, waar enig bos of tuinperceel
met zorg was aangeplant, naar elk plantsoen
dat zij hadden gekweekt voor eigen genot;
Hij zocht ze bij bronnen en schaduwrijke beekjes,
stil wensend op 't geluk Eva eenzaam
aan te treffen, maar omdat dit zelden
voorviel, zonder echte hoop dat dit
zou kunnen gebeuren. Toen zag hij Eva, alleen:
gehuld in een wolk van bloesemgeuren
stond zij half verscholen tussen rozenstruiken
die dicht om haar heen bloeiden; Vaak 
bukkend, rechtte zij de stengels van bloemen
wier paars, blauw of goudgespikkeld hoofd
ongesteund neerwaarts hing; Teder
bond ze die omhoog met mirteband,
niet denkend dat zijzelf, de mooiste bloem,
nu ongesteund ver van haar helper was
met stormweer zo nabij. Hij naderde,
dwars door paden met menige statige ceder,
pijn- en palmboom, soms snel en brutaal,
dan weer verborgen of tussen door Eva's hand
geweven struiken en planten langs de oevers.
Lieflijker landschap dan die verzonnen tuinen
van herleefde Adonis of van Alcinoüs
(gastheer van Laertes' zoon), of,
niet mythisch, de lusthof waar wijze koning Salomo
zich vermaakte met zijn Egyptische bruid.
De plek bewonderde Satan, en haar nog meer;
Als iemand lang opgesloten in een stad
met lucht bedorven door huizen en riolen
op een zomerochtend de buitenlucht ademt
van lieflijke dorpen en naburige hoeven
geniet van ieder ding  de geur van graan,
gemaaid hooi, van koeien en van zuivel,
elk tafereel en elk geluid van 't land.
Als dan bij toeval met lichte nimfentred
een maagd passeert, behaagt het hem nog meer;
haar zo te zien verenigt alle geneugten.
't Serpent genoot verblijd van 't bloemenveld,
Eva's zoet verblijf, zo vroeg en alleen,
haar engelachtige aanblik, maar zachter nog,
en vrouwelijk, haar bevallige onschuld,
haar kleinste gebaar of beweging dempte
zijn boosheid en ontnamen aan zijn woede
met zoete roof het beraamd geweld.
Zo stond de Boze even afgescheiden
van zijn eigen kwaad en op dat ogenblik
bleef hij domweg goed, van vijandschap
ontwapend, van bedrog, haat, afgunst
en wraak; Maar de gloeiende hel in hem
die altijd in hem brandde (zelfs midden
in de hemel) maakte al snel een einde
aan zijn vreugde. en kwelde hem des te meer
bij 't zien van niet voor hem bestemd plezier:
Spoedig nam haat hem in bezit en wekte
kwade gedachten die hij verrukt zo uitte:

"Gedachten, waarheen leidt Gij mij, die mij
met zoete drang vergeten deedt wat ons
hier bracht: haat, geen liefde of hoop op Eden
voor hel; hoop hier van de vreugde te proeven
om dan de vreugde te doden; elke vreugde
behalve verwoesting is echter voor mij verloren.
Laat me dus de kans die me nu toelacht
niet missen: de vrouw, alleen, en blootgesteld
aan elke aanval; haar gade - niet nabij
zo ver het oog kan zien - zou ik vermijden
met zijn hoger verstand, kracht en moed,
heldhaftig gebouwd al is hij aards gevormd;
een niet ongeduchte vijand, onkwetsbaar
in tegenstelling tot mij (zozeer verzwakte
de hel mijn vroegere hemelse natuur
en ondermijnde pijn mijn krachten). Zij,
goddelijk schoon, een waardige liefde voor goden,
is niet schrikwekkend, al baart liefde en schoonheid
vrees, als geen sterkere haat hen raakt;
Sterkere haat onder het mom van liefde:
Ziedaar de weg die 'k zoek naar haar verderf."

Zo sprak de vijand van de mens, schuilend
in de slang als boze gast; Naar Eva
richtte hij zich, niet langs de grond kronkelend
zoals later, maar op zijn achterlijf
als een ronde zuil van vouwen, over elkaar
liggend een kringvormig doolhof vormend,
zijn hoofd met zwarte ogen bepluimd opgericht;
De gepolijst groene nek rechtop
tussen de ringen die het gras weelderig
overvloeiden: Bekoorlijk was zijn vorm,
nooit was er sindsdien een slang bekoorlijker,
zelfs niet die Hermione en Cadmus veranderde
in Illyria, of Epidaurus' god 
noch de gedaante die Jupiter-Ammon of
van 't Kapitool aannam; één met Olympias
gepaard, de andere met haar die Scipio,
Romes trots, baarde. Eerst zocht hij zijdelings
zijn weg, als een die toegang wou, maar vreesde
te zullen storen, of als wanneer een schip
door een bekwame stuurman aan een riviermond
of voorland wordt gebracht en naar de wind
laveert, bijstuurt en zijn zeilen wendt;
Zo wisselde hij zijn bewegingen af en trok
hij Eva's aandacht met zijn dartel gekronkel
dat haar ogen lokte; Zij, bezig,
hoorde bladgeritsel, maar gaf geen acht,
gewend aan 't spel van ieder dier in 't veld
die haar stem beter gehoorzaamden
dan die vermomde kudde toen Circe riep.
Brutaler nu, stond hij voor haar, ongenood,
maar als bewonderend starend: vaak boog hij
zijn pluim en glad geëmailleerde nek,
vleiend, en likte de grond die zij betrad.
Zijn stomme minzame uitdrukking trok ten slotte
haar aandacht naar zijn spel; Blij dat zij
nu keek, begon hij met zijn slangentong
en stem verwekt door persing van de lucht
aldus aan zijn bedrieglijke verzoeking:

"Verwonder u niet, hoogste meesteres,
als u, zelf een wonder, dat zou kunnen,
en wapen uw blik (hoogste hemel van mildheid)
niet met minachting voor mij, die u
vrijmoedig nadert met hongerige blik,
en u, eenzelvig ontzaglijker, niet vreest.
Mooiste gelijkenis van uw mooie Maker,
bewonderd door alles wat leeft, alles is u
geschonken en beschouwt uw hemelse schoonheid
met verrukking, best door iedereen
en overal, maar hier in 't wilde park
tussen de beesten, deze grove beschouwers,
te dom om half uw schoon te vatten, één man
uitgezonderd die u werkelijk ziet?
En wat is één voor u die als godin
tussen de goden dient gezien, bewonderd,
omzwermd door een stoet van dienende engelen?"

Zo eindde de verleider zijn listig voorspel;
zijn woorden drongen door in 't hart van Eva:
hoewel de stem haar eerst te zeer verraste,
antwoordde zij ten slotte niet onverbaasd:
"Wat is dit? Menselijke taal en denken
uitgedrukt door een beestentong?
Het eerste dacht ik ontzegd aan dieren toen God
hen op hun scheppingsdag stom maakte
voor elk gesproken woord; Onzeker ben ik
over het laatste, want uit hoe ze kijken
en wat ze doen blijkt toch veel verstand.
Jij kende ik, slang, als sluwste dier
van 't veld, maar niet begaafd met mensenstem;
Herhaal dit wonder en zeg me: hoe jij van stom
naar welbespraakt ging en hoe je zoveel
vriendelijker werd dan alle andere bruten
die ik dagelijks om me heen zie?
Spreek, want zulk wonder verdient aandacht."

Waarop de sluwe verleider aldus antwoordde:
"Schone heerser van deze schone wereld!
Een lichte taak is het voor mij u uit
gehoorzaamheid te zeggen wat u vraagt:
Eerst was ik als elk ander dier
dat graast in het betreden gras, in geest
zo laag als wat ik at, en slechts bekommerd
om spijs of seks, naar niets hogers strevend.
Tot ik op een dag in 't veld bij toeval
een fraaie boom ontwaarde, beladen met fruit
in mooie rossige en gouden tinten;
Ik ging hem nader beschouwen toen uit de takken
een hartige geur mij aanwoei die nog meer
mijn zinnen en eetlust prikkelde dan lucht
van zoete venkel of 's avonds de uiers van ooi
of geit, van melk druipend, nog niet gezogen
door lam of bokje, te zeer met spelen bezig.
'k Verzuimde niet langer mijn begeerte te stillen
om van die verlokkelijke appels te proeven;
honger en dorst, die sterke overreders,
aangezet door het geurig fruit,
dreven mij tot haast. Ik wond me aanstonds
rond de mossige stam naar de takken
hoog daarboven die uw en Adams hand
nauwelijks kunnen bereiken: Rondom de boom
zagen de andere dieren toe, hunkerend
als ik, afgunstig dat zij het niet konden bereiken.
Nu midden in de boom, hing overdaad
dichtbij te plukken en rijkelijk te eten:
ik hield niet op tot ik verzadigd was;
nooit viel mij rijker spijs en drank te beurt.
Ten slotte voldaan, merkte ik in mezelf
vreemde krachten groeien: een hogere rede,
gevolgd door 't vermogen om te spreken,
hoewel ik uiterlijk onveranderd bleef.
Sindsdien richt ik mijn geest op hoge en diepe
bespiegelingen, met verruimde rede
al het schone en goede beschouwend dat zichtbaar
is in hemel, op Aarde of ertussen.
Maar al dat schone en goede zie ik verenigd
in uw goddelijk aanschijn en hemelse straling
die ik aanschouw; Geen schoon is er gelijk
aan 't uwe of benadert het; Dat is het
wat me ertoe dreef om, mogelijk ongelegen,
u met mijn ogen te eren als vorstin
van alle wezens, vrouw van 't Universum!"

Zo sprak het sluw en vurig serpent, en Eva,
nog meer verbaasd, zei nietsvermoedend toen:

"Serpent, je overdreven lof doet me
de werking van dat fruit op jou betwijfelen;
Vertel me: waar groeit die boom, hoe ver van hier?
Talrijk zijn Gods bomen in het paradijs,
veelsoortig en nog onbekend voor ons,
in zulke overvloed, dat veel fruit
onaangetast en onbederfelijk
blijft hangen, totdat het mensental gelijk is
aan haar voorraad, en er meer handen zijn
om Natuur van haar dracht te bevrijden."

Waarop de sluwe adder vrolijk zei:
"Vorstin, de weg ernaar is kort en aangenaam,
langs mirtestruiken en een veld, dan langs
een bron en een struik bloeiend met mirte
en balsem; Wil u mij als uw geleide
aanvaarden, dan voer ik u daar spoedig heen."

"Leid me", zei Eva, en leidend rolden zijn kronkels
zo haastig voor 't volbrengen van zijn kwaad
dat ze recht leken. Hoop verhief hem
en lichtte zijn kam vrolijk op zoals
wanneer een dwaallicht verzwaard door vette damp
en nog verdicht door kille nacht tot vlam
wordt aangewakkerd door beweging. Vaak,
zo zegt men, zorgt daarvoor een boze geest,
zwaaiend en laaiend met bedrieglijk licht
dat de nachtelijke wandelaar verbijsterd
doet verdwalen naar poelen en moerassen
alwaar hij, ver van redding, verzwolgen wordt.
Zo leidde de gruwelijke slang Eva, naïeve
oermoeder, naar de verboden boom, de wortel
van al ons leed. Toen ze die zag, sprak zij
aldus tot haar bedrieglijke geleide:

"Slang, hier te komen was verloren moeite,
vrucht'loos voor mij, schoon vrucht in overvloed,
't Bewijs van hun deugd toont zich in jou,
een wonder, zo die vrucht de oorzaak was. 
Maar voelen of eten ervan is ons ontzegd;
Zo gebood God, en dat bevel
gaf Hij als dochter van Zijn stem; Overigens
zijn wij onszelf tot wet, door rede bepaald."

Waarop de verleider listig antwoordde:
"Werkelijk? Heeft God gezegd: De vruchten
van deze bomen zult Gij niet eten, jullie
die Ik gebieders maakte van aarde en lucht?"

Eva, vrij van zonde, zei daarop:
"Het staat ons vrij te eten van elke boom
in deze tuin, maar van die mooie boom
in het hart van Eden zei God: Daar zult Gij
niet van eten, niet raken, of Gij sterft."

Nog maar net was zij uitgesproken,
of de verleider, brutaler, maar met schijn
van liefde en ijver voor de mens, verontwaardigd
over het hem aangedane onrecht,
veranderde zijn toon: passioneel, verontrust
en weifelend, maar met gratie alsof
beginnend aan een verheven onderwerp zoals
een retor uit Athene of 't vrije Rome,
waar eloquentie bloeide (nu uitgebloeid)
beheerst met elk gebaar gehoor opeiste
nog voor zijn woorden klonken, en vervolgens
hoog aanheffend begon, geen uitstel door inleiding
duldend in zijn ijver voor gerechtigheid.
Zo staand, bewegend en hoog uitgestrekt
hief de verleider bezield met hartstocht aan:

"O, heilige, wijze plant die wijsheid schenkt,
Alwetende Moeder! Nu voel ik in mij
uw kracht die mij verlicht, niet alleen
ter kennis van wat iets beweegt, maar ook
de weg naar hoogste en alwijze werking. 
Vorstin van 't Universum, geloof toch niet
dat streng gedreig van sterven; u gaat niet dood:
Hoe zou u? Door de vrucht? Die verlevendigt
uw verstand. Door de dreiger? Zie mij aan,
die heeft aangeraakt en geproefd
en toch leeft! Een volmaakter leven
dan 't lot voor mij voorzag, omdat ik hoger
durfde reiken. Wordt aan de mens ontzegd
wat toekomt aan het dier? Of zou God
Zijn toorn ontsteken voor zulke kleine zonde
in plaats van u te loven voor uw dapperheid
de dood te durven trotseren, wat 'dood' ook is,
om onversaagd te streven naar een staat
van meer geluk, en kennis van Goed en Kwaad?
't Goede kennen is juist; en wie het Kwade
kent (zo het er is) zal 't lichter mijden.
Als Hij u kwetst, is God dus niet rechtvaardig;
Geen recht, geen God te vrezen of voor te buigen:
Uw vrees voor Dood verdrijft de vrees voor God.
Waarom dan dit verbod? Waarom, zo niet
om jullie, Zijn aanbidders, af te schrikken,
laag en dom te houden; Hij weet: de dag
dat u ervan eet, uw ogen, die nu
helder lijken maar troebel zijn, open
zullen gaan, en jullie Goden worden
met kennis van Goed en Kwaad, net als zij.
Het zou passend naar verhouding zijn
dat jullie goden worden, zoals ik nu
vanbinnen mens ben. Ik de diermens,
jullie mensgoden. Je sterft mogelijk
als je 't mens-zijn aflegt om god te worden,
maar dood dreigend valt te verkiezen en brengt
geen erger lot dan dit. En wat zijn goden
dat de mens niet als gelijke godenspijs
zou eten? Dat goden er eerst waren gebruiken zij
in hun voordeel om ons te doen geloven
dat alles uit hen voortkomt. Is dat wel zo?
Ik zie de Aarde, gewarmd door de zon,
alle dingen voortbrengen. Zij? Niets!
Zo ze het wel doen, wie stopte dan
kennis van Goed en Kwaad in deze boom
zodat wie ervan eet wijsheid verwerft
zonder hun akkoord? En is 't een misdaad
te weten? Hoe kan kennis Hem schaden, of wat
schenkt deze boom tegen Zijn Wil, als alles
Hem toebehoort? Is 't afgunst? Kan afgunst huizen
in een hemels hart? Dit, en veel meer
bewijst hoezeer u deze vrucht behoeft.
Menselijke godin, pluk en proef vrijuit."

Hij eindigde, en zijn woorden vol bedrog
vonden te licht toegang tot haar hart:
Zij staarde naar de vrucht; die te zien
volstond om te verleiden, en in haar oor
weerklonken nog steeds zijn overtuigende woorden,
gedrenkt in rede en waarheid, zo scheen het haar;
Intussen wekte het middaguur haar appetijt,
nog aangescherpt door de hartige geur
van de vrucht die haar verlangend oog,
nog meer geneigd nu tot het plukken
en proeven, wist te verlokken. Maar eerst
verwijlde zij nog een poos en mijmerde:

"Groot is uw deugd, voorwaar, gij schoonste vrucht,
ofschoon verborgen voor de mens bewonderenswaard,
wiens smaak, te lang ontbeerd, de stomme die
er eerst van proefde het spreken heeft geleerd.
zodat hij uw lof kan zingen met zijn tong:
Hij die ons verbiedt u te gebruiken, 
verbergt evenmin zijn lof voor u,
en noemt u Boom der Kennis van Goed en Kwaad.
Dan verbiedt Hij ons ervan te proeven,
maar dit verbod prijst u nog hoger aan
omdat het al 't goede onthult dat wij ontberen:
Onbekend is niet gehad, en gehad
maar onbekend is niet geheel gehad.
Kortom, wat verbiedt Hij ons te kennen,
verbiedt het Goede, verbiedt ons wijs te zijn?
Dergelijk verbod bindt niet. Maar als achteraf
Dood ons bindt, welk voordeel biedt ons dan
die innerlijke vrijheid? Vanaf de dag
dat w' ervan eten, zijn we gedoemd te sterven.
Stierf de slang? Hij at ervan en leeft,
en weet, en spreekt, en denkt en onderscheidt,
redeloos tot dan. Was dood alleen
voor ons dan uitgevonden? Dit voedsel aan ons
ontzegd en aan het beest gegund? 't Schijnt zo.
En toch: die ene bruut die 't eerste proefde,
hield 't niet voor zich, maar bracht ons vreugdevol
het goede dat hem overkwam. Argeloos,
de mens behulpzaam, zonder bedrog of list.
Wat vrees ik dan? Of eerder: Wat moet ik vrezen
in onwetendheid van Goed en Kwaad,
van God of Dood, van Wet of van Straf?
Hier groeit de panacee, dit goddelijk fruit,
een streling voor 't oog, begeerlijk om te proeven,
schenker van wijsheid: Wat houdt me dan tegen
het te plukken als voedsel voor lichaam en geest?"

Zo sprak ze, in dit rampzalig uur roekeloos
reikend naar de vrucht, plukte en at ze ervan:
De Aarde voelde de wond, Natuur zuchtte
vanwaar zij zat en al haar werken treurden
dat alles verloren was. 't schuldig Serpent
sloop gluiperig weg tussen het struikgewas,
onopgemerkt, want Eva had slechts oog
voor wat ze proefde, en 't onbekend genot
(zo leek het haar) dat deze vrucht haar gaf
in waarheid of in schijn van hoge verwachting
van kennis en gedachten aan haar goddelijkheid.
Gretig en zonder reserve zwelgde zij,
onwetend dat ze de dood naar binnen sloeg.
Op 't laatst verzadigd, vervoerd door witte wijn,
sprak zij vrolijk en speels tot zichzelf:

"O, Eerste, deugdzaamste en kostbaarste der bomen
van 't Paradijs, Gezegend is uw werk
dat wijsheid schenkt, verzuimd en onbekend
tot nu, met fraaie vruchten hangend alsof
't voor niets geschapen was! Maar voortaan
zal ik u elke morgen verzorgen met zang 
en lof, en uw volle takken verlossen
van 't vruchtbaar ooft om vrijelijk weg te geven.
Door u gevoed word ik vervolgens wijs
in kennis, zoals de alleswetende goden
hoewel die misgunnen aan anderen wat ze zelf
niet kunnen geven: was het 't hunne, dan groeide
het niet hier. Weetgierigheid, op één na
ben jij mijn beste gids; Jou niet volgend
was ik onwetend gebleven: wijsheids weg
ontsloot je mij die anders verborgen bleef.
Met de hemel zo ver weg en hoog
blijf ik misschien verborgen, en is niet alles
wat hier gebeurt duidelijk te zien,
of mogelijk wordt onze Grote Verbieder
door andere zorg dan onze bewaking afgeleid,
gerust met al Zijn spionnen om zich heen.
Maar hoe benader ik Adam? Onthul ik hem
mijn verandering en maak hem deelgenoot
van mijn volmaakt geluk? Of liever niet
en behoud ik voor mezelf de macht
van kennis zonder partner? De vrouw krijgt zo
wat zij niet had, prikkelt nog meer zijn liefde
en maakt mij meer gelijk aan hem, wie weet
(niet ongewenst!) soms zelfs zijn meerdere:
want hoe kan wie vrij is minder zijn?
't Zou kunnen zijn...  maar wat als God het zag
en dood volgt? Dan ben ik niet meer,
en Adam, gehuwd met een andere Eva,
leeft genietend met haar: ik uitgedoofd,
dit denken is als sterven! Vastbesloten
ben ik dat Adam wel en wee zal delen:
Ik heb hem zo lief dat ik alle doden
met hem doorsta, maar zonder hem niet leef."

Zo sprak ze en wendde zich af van de boom,
maar maakte eerst een diepe buiging als eerbetoon
aan de kracht die erin huisde en 't sap
der wetenschap had ingeplant, uit nectar,
drank der goden. Intussen had Adam, die uitkeek
naar haar terugkeer, een keur van bloemen geweven
tot een krans om haar lokken te tooien,
en als hulde voor haar werk op 't veld
zoals maaiers hun oogstkoningin kronen.
In gedachten beleefde hij reeds de vreugde
en troost van haar terugkeer, zo lang verwacht;
Toch voorvoelde hij de komst van onheil,
een onrust die zijn hart verstoorde en hem
ertoe dreef haar tegemoet te gaan
naar de plaats waar zij van hem scheidde;
Langs de Boom der Kennis leidde zijn pad
en op die plaats was het dat hij haar zag,
nog maar net vertrokken, met in haar handen
een tak met 't mooiste ooft dat donzig lachte,
vers geplukt met geur van ambrozijn.
Zich naar hem haastend, met verontschuldigend gelaat
als voorrede en pleit, zei ze zalvend:

"Adam, verbaasde 't je niet waar ik bleef?
Ik heb je gemist, het duurde lang, beroofd
van je aanwezigheid, en 'k voelde liefdespijn
als nooit voordien, en nooit zal komen, want nimmer
beproef ik nog wat ik zo dwaas opzocht:
de pijn van het alleen zijn. Maar vreemd
was de oorzaak, wonderlijk om te horen:
Die boom is anders dan ons gezegd ('gevaarlijk
om te proeven', en 'baant voor ongezien Kwaad
de weg'); Hij heeft een goddelijke werking
die de ogen opent en tot god maakt
wie ervan eet. Dat deed de slang: wijzer
of moediger dan wij: ongehoorzaam
at hij van de vrucht en stierf niet
zoals bedreigd, maar kreeg de menselijke gaven
van spraak en verstand; Wonderlijk redenerend
sprak hij zo overtuigend op mij in
dat ook ik ervan heb geproefd
en dezelfde werking heb ervaren:
het openen van mijn ogen, voordien dof,
het verruimen van mijn geest en hart
en opgroeien tot godheid die ik vooral
voor jou wenste, en zonder jou versmaadde.
Een zegen voor jou is ook voor mij een zegen,
die anders saai en weerzinwekkend wordt. 
Proef jij dus ook, zodat eenzelfde lot
ons bindt, eenzelfde vreugde, eenzelfde liefde;
Als je niet proeft, worden wij gescheiden
door ongelijkheid, en verzaak ik te laat
aan goddelijk zijn omdat het Lot dit weigert."

Zo bracht Eva opgewekt het nieuws,
maar onrust kleurde haar wangen met een blos.
Toen Adam van zijn kant 't fataal vergrijp
vernam van Eva, bleef hij verbaasd, verbijsterd
en sprakeloos staan; Een koude rilling doorliep
zijn aderen en zijn gewrichten verslapten;
De bloemenkrans voor Eva ontglipte zijn hand
en alle verwelkte rozen verloren hun blad:
Sprakeloos en bleek stond hij daar,
tot hij, meer in zichzelf, de stilte verbrak:

"O Mooiste schepsel, laatste en beste van al
Gods werken, in wie zich 't hoogste voor zien en denken
vormde, heilig, hemels, goed en zacht!
Hoe ging jij verloren, opeens verloren, onteerd
verdord, en nu aan de dood gewijd?
Of zeg me liever: Wat bracht je ertoe te bezwijken
om het strikte verbod te overtreden
en de heilige vrucht zo te schenden? 
Een vervloekte list van de vijand
heeft jou misleid, mij nog onbekend,
en mij met jou in het verderf gestort;
Gewis is het mijn lot met jou te sterven:
hoe kan ik immers leven zonder jou,
zonder je zoet gesprek en tedere liefde
om verloren in deze wouden te dwalen?
Zelfs al schiep God een nieuwe Eva
uit een andere rib van mij, dan nog
vergat mijn hart nooit jouw verlies; Nee, nee,
de band van de Natuur bindt ons tesaam:
vlees van mijn vlees, been van mijn been ben jij
en nooit in wel en wee scheidt zich ons lot!"

Hierna, als een die van een droeve schok
herstelt, en zich na onrustig denken
neerlegt bij het onvermijdelijke,
richtte hij zich met kalm gemoed tot Eva:

"Een gewaagde daad, vermetele Eva,
door zo 'n groot gevaar te tarten, veel meer
helaas dan een begerig oog te werpen
op 't heilig ooft dat je werd ontzegd;
Veel meer vervloekt is wie het raakt of proeft.
Maar eens gebeurd, wie maakt het ongedaan?
Noch de Almachtige God, noch het Lot,
maar mogelijk sterf je niet; wat je deed
is mogelijk niet zo gruwelijk: de vrucht
werd door de slang eerst geproefd, ontwijd
voordat hij door ons werd beroerd; Evenmin
was het dodelijk voor hem: Hij leeft,
leeft, zoals je zegt, en won als mens
een hogere graad van leven. Een sterke prikkel
voor ons om zelf proevend hoger te klimmen,
wat niet anders kan zijn dan goden worden,
of engelen, of halfgoden. Ik denk niet
dat God, die wijze Schepper, hoewel dreigend,
Zijn hoogste schepselen zal vernietigen,
verheven boven al Zijn werken, aan ons
dienstbaar gesteld, waardoor bij onze val 
ook zij noodzakelijk zullen vergaan.
God zou dan zijn eigen schepping tenietdoen,
uit frustratie ontdoen van al Zijn werk
is onvoorstelbaar bij een God die,
hoewel zo machtig om alles te herscheppen,
wel terughoudend zal zijn ons te verdelgen
opdat de Vijand niet triomfeert en zegt:
'Wankel is 't lot van wie God begunstigt.
Wie pleziert Hem 't langst? Eerst bedierf
Hij mij, nu de mensheid, wie komt hierna?'
Dit soort smaad ontzeggen wij best de Vijand!
Maar aan jou bind ik mijn lot en ondergang:
is dood jouw deel, dan is hij als leven voor mij,
zo krachtig voel ik in mijn hart de binding
van de natuur die mij naar jou trekt,
en naar 't mijne in jou: jouw wezen is 't mijne.
Want wij zijn onscheidbaar één, één vlees:
als ik jou verlies, verlies ik mezelf."

Zo sprak Adam, waarop Eva antwoordde:
"Glansrijk bewijs van liefde zonder maat,
illuster getuigenis en nobel voorbeeld
dat mij aanspoort het te volgen! Maar hoe
kan ik, die jouw perfectie ontbreekt, dit doen?
Ik, die trots uit jouw zijde ontsproot,
was verheugd je te horen spreken
over één hart en één ziel voor beiden.
't Bewijs daarvoor leverde deze dag:
je zei bereid te zijn voordat de dood
of erger dan de dood ons scheiden zal
om innig in liefde verbonden één schuld,
één misdaad met mij te delen, zo 't zonde is
die mooie vrucht te eten wiens deugd het is
(goed baart immers goed, rechtstreeks of zijdelings)
mij blij bewijs van liefde te hebben gebracht,
dat anders onaangetoond gebleven was.
Dacht ik dat Dood volgde na mijn daad,
dan zou ik het ergste alleen doorstaan
en jou niet overtuigen; Nee, liever
sterf ik verlaten dan je tot iets te dwingen
dat jouw vrede schaadt, vooral nu jij
mij op zo'n bijzondere wijze je ware,
trouwe, unieke liefde hebt getoond;
Wat gebeurde, voel ik niet aan als dood,
maar als subliemer leven met open blik,
nieuwe hoop en liefde, smaak zo goddelijk,
dat wat eerst zoet scheen, nu flauw en bitter is.
Vertrouw mijn ervaring, Adam: proef vrijuit 
en laat je doodsangst opgaan in de wind."

Zo sprak ze, omhelsde hem en huilde
vertederd van vreugde, door zijn veredelde liefde
ontroerd omdat hij voor haar Gods toorn
wilde lijden, en mogelijk de dood.
Als beloning (die heilloze genade
past zulk loon) gaf ze hem van de tak
met gulle hand een mooie, prikkelende vrucht:
Hij schroomde, tegen beter weten in,
niet ervan te eten; onmisleid,
maar door haar vrouwelijke charme bekoord.
De Aarde beefde als weer in barensnood,
en de Natuur kreunde andermaal;
De hemel duisterde met doffe donder
en huilde voor die fatale erfzonde;
Adam negeerde het en at zich vol;
evenmin vreesde Eva haar misdrijf
te herhalen om hem te charmeren
met haar zoete bijzijn; Zo zwommen zij
beiden als bedwelmd door nieuwe wijn
in vrolijkheid, zich innerlijk reeds goddelijk
wanend, de groei van hun vleugels verbeidend
om de Aarde te tarten. Maar 't valse fruit
had eerst een heel andere werking: 't Ontvlamde
vleselijke lust; hij wierp op Eva
wulpse blikken die zij wellustig beantwoordde;
Het vuur van zingenot bleef branden, tot Adam
zich dartel minnekozend tot haar keerde:

"Eva, nu zie ik in hoe smaakvol en elegant
jij bent, niet het minste deel van wijsheid,
want bij elk oordeel speelt smaak een rol
en kiest 't gehemelte verstandig. Alle lof
daarvoor, zo goed volbracht je deze dag!
Veel genot ging aan ons voorbij
toen we deze heerlijke vrucht versmaadden,
onbekend met die verrukkelijke smaak. 
Gaf al 't verbodene zulk genot, 
dan wenste ik wel tien verboden bomen!
Maar kom, laat ons nu spelen, zoals 't hoort
na zulke weldoende maaltijd; Want nooit
wakkerde je schoonheid sinds de dag
dat ik je ontmoette en huwde, getooid
met alle volmaaktheid, zo mijn zinnen aan
met passie om met jou (mooier dan ooit!)
te vrijen dankzij deze deugdzame Boom."

Zo sprak hij, geen amoureuze blik
of speels gebaar nalatend, wat Eva opving:
haar ogen schoten aanstekelijk vurige pijlen.
Hij greep haar hand en trok haar gedwee in 't lommer
van een oever, met gebladerte overdekt
naar een bloemenbed van viooltjes,
affodil en hyacinten, de zachtste
en welriekendste schoot van de aarde.
Daar baadden zij in lust en liefdesspel
met overmaat: bezegeling van beider schuld
en troost van hun zonde, tot dauwige slaap
hen overviel na het vermoeiend minnewerk.
Zodra de kracht van dat bedrieglijk fruit,
dat met zijn betoverend aroma
hun geesten had gekluisterd en hun kracht
vanbinnen had verdoold, was uitgedampt
en grovere slaap uit onnatuurlijke wasem
door schuldige dromen bezwaard hen verliet,
verrezen ze onrustig; Elkaar beschouwend
merkten ze weldra hoe hun ogen
geopend en hun geesten verduisterd waren;
Hun onschuld, die kennis van 't kwaad versluierd had,
was verdwenen, samen met vertrouwen,
eer en aangeboren goedheid; De mens,
nu naakt, bedekte zijn schuldige schaamte, Dat kleed
onthulde echter meer: Zo ook ontwaakte
de sterke herculische Simson uit Dans stam
beroofd van zijn kracht uit de hoerenschoot
van Delila, de Filistijnse. Net zo verbijsterd,
van deugd beroofd, met stom, verward gelaat
zaten zij lange tijd zonder te spreken,
tot Adam, even beschaamd nochtans als zij,
ten slotte moeizaam deze woorden uitte:

"O, Eva, dat kwade uur dat jij gehoor gaf
aan die worm! Wie het ook was die hem
leerde de mensenstem na te bootsen:
onze val is echt, verheffing was leugen;
Met open ogen kennen we inderdaad
goed, verloren, zowel als kwaad, gewonnen
als rotte vrucht van kennis - zo 't kennis is
die ons naakt achterlaat: ontbloot
van eer, onschuld, geloof en zuiverheid
die ons steeds sierden, nu vuil en bevlekt.
In onze gezichten, door lage wellust getekend,
huist het kwade; als laatste kwaad de schaamte;
Wees dus zeker van het eerste. Hoe dan
kan ik voortaan nog het gelaat van God
en Zijn engelen zien, zo vaak met vreugde
en verrukking aanschouwd? Die hemelse vormen
zullen dit aardse nu verblinden met gloed
van onverdraaglijk licht. O, kon ik 
maar hier, in enig donker toevluchtsoord,
leven, eenzaam en wild in 't dichte woud
waar geen ster of daglicht binnendringt
doorheen diens brede schaduw als avondduister.
Bedek mij, pijnbomen en ceders, verberg mij
onder uw takkenkleed, en spaar me voor eeuwig
van hun Licht! Maar laat ons in deze staat
eerst zien welke delen we verbergen
voor elkaar, die 't meeste schaamte verwekken,
minst voegzaam om te zien. Boombladeren,
breed en glad, aaneen gehecht, voldoen
om onze lendenen te bedekken
opdat die nieuwe schaamte ons niet verwijt
daar in het middendeel onrein te zijn."

Dit was zijn raad, waarna ze samen 't dichte bos
introkken en na een poos de vijgenboom
kozen, niet de soort befaamd om 't fruit,
maar die, thans nog, bekend door Indiërs
in Malabar of Deccan, zijn armen zo breed
en lang spreidt dat takken in de bodem
wortel schieten en rond de moederboom
haar dochters groeien, zo een hoog gewelfde
doorzuilde schaduw vormend met echoënde gaten.
Vaak zoekt daar de Indische herder verkoeling
voor hitte, terwijl toeziend op zijn kudde 
door een kijkgat in het loof. Die bladeren,
breed als amazoneschilden, verzamelden ze
en voegden ze zo goed het ging samen 
als gordel voor hun leest, ijdel omhulsel
om hun schuld en schande te bedekken:
Hoe anders was hun eerste naakte glorie!
Zo vond Columbus de Amerikaan,
met verengordel, anders naakt en wild
op beboste eilanden en groene oevers.
Zo beschermd en, zo leek het hen,
ten dele hun schaamte bedekt, maar niet gerust
en nerveus, zaten ze te huilen;
niet enkel tranen, maar stormen ontsprongen in hen:
passie, woede, haat, wantrouwen en tweedracht
schokten hun eens zo kalm gemoed: waar vrede was,
huisde nu wanorde en beroering.
Want Verstand heerste daar niet; de Wil
hoorde zijn les niet nu beide zich onderwierpen
aan de zinnelijke lust; die eiste
als overweldiger van beneden
heerschappij over de hogere rede;
Vanuit dit ziek gemoed, met vreemd aanzien
en ongewoon van toon, hervatte Adam
zijn eerder onderbroken betoog tot Eva:

"Had je maar geluisterd naar mijn woorden,
en bij me gebleven zoals ik vroeg toen je
die trieste morgen een vreemde dwaaldrang voelde;
Wat je bezielde weet ik niet; gelukkig
waren we toen nog niet, als nu, gestript
van al ons goed, naakt, beschaamd en ellendig.
Laat niemand zijn vereiste trouw nodeloos 
op de proef stellen: wie ijverig zoekt
naar zulk bewijs, begint reeds aan zijn val."

Getroffen door zijn verwijtende toon, zei Eva:
"Welke strenge woorden ontvloden je lippen!
Wijt jij wat gebeurd is aan mijn zwakte
of wat je dwaaldrang noemt, dat wellicht
ook was gebeurd met jou erbij, wie weet
ook jou was overkomen? Was je aanwezig
of was de aanval hier, dan had je 't bedrog
van 't serpent, zo sprekend, niet gemerkt!
Hij had geen reden om mijn vijand te zijn:
waarom dan wou hij mij kwaadwillig schaden?
Mag ik dan nooit eens van jouw zijde wijken?
Dan was ik liever een dode rib gebleven!
Zijnde wie ik ben, en jij als hoofd:
waarom verbood je me niet kordaat te gaan,
recht in het gevaar, zoals je zei?
Te makkelijk, met weinig tegenspraak
keurde je het goed en liet me gaan.
Was je standvastig gebleven in je afkeuring,
dan had ik niets misdaan, noch jij met mij."

Adam, wrevelig voor het eerst, antwoordde:
"Is dit jouw liefde, is dit mijn beloning,
ondankbare Eva, voor mijn liefde
die ik onveranderlijk noemde toen je
verloren was? Ik had eeuwig gezegend
onsterfelijk kunnen leven, maar koos vrijwillig
de dood met jou: Mij nu verwijten de oorzaak
van jouw vergrijp te zijn? Niet streng genoeg
in mijn verwerping? Wat kon ik nog meer?
Ik waarschuwde en vermaande je,
voorzag 't gevaar, de vijand op de loer
in hinderlaag; meer doen was geweld
en hier past geen dwang van vrije wil.
Maar zelfvertrouwen dreef je voort, overtuigd
dat je geen gevaar liep of roemvol
beproefd zou worden; Misschien was ik verblind
door wat ik als volmaakt in jou bewonderde,
waardoor ik dacht dat kwaad je niet kon raken;
Die fout betreur ik nu als mijn misdaad
waarvoor jij me aanklaagt. 't Verdiende loon
voor wie de vrouw teveel vertrouwen schenkt,
en haar wil laat regeren: Beperking
duldt zij niet, en aan zichzelf overgelaten
zal zij, zo daar kwaad uit volgt, eerst hem
beschuldigen van zwakke toegeeflijkheid."

Zo vlood de tijd in wederzijds verwijt,
vruchteloos, zonder zichzelf te laken,
Er scheen geen eind aan hun ijdele strijd.



>>>Ga verder met Boek  X