SAMENVATTING TIENDE BOEK ('The Argument')

"Eens de overtreding van de mens bekend is, verlaten de beschermengelen het paradijs en keren terug naar de hemel om hun waakzaamheid door God te laten beoordelen, die Zijn goedkeuring geeft. God verklaart dat de komst van Satan niet door hen kon worden voorkomen. Om de overtreders te oordelen, zendt Hij Zijn zoon die neerdaalt en hen vervolgens vonnist. Uit medelijden kleedt hij hen en stijgt weer op. Zonde en Dood, tot dan toe zittend aan de poorten van de hel, voelen door wonderbaarlijke verbondenheid het succes van Satan in deze nieuwe wereld, en de door de mens begane zonde aldaar; Vastbesloten om niet langer opgesloten te zitten in de hel, maar om hun heer Satan te volgen naar waar de mens woont; Om de weg gemakkelijker te maken van de hel naar deze wereld heen en weer, plaveien ze een brede snelweg of brug over Chaos langs het spoor dat Satan volgde; zich klaarmakend voor de Aarde, ontmoeten ze hem, trots op zijn succes bij zijn terugkeer naar de hel; hun onderlinge gelukwensen. Satan arriveert bij het Pandemonium, in volle vergadering vertelt hij opschepperig over zijn succes met de mens; in plaats van applaus wordt hij echter onthaald op algemeen gesis door al zijn toehoorders, plotseling wordt ook hijzelf getransformeerd in een slang, volgens zijn vonnis uitgesproken in het paradijs; Dan volgt de misleiding met het waanbeeld van de Verboden Boom die voor hen oprijst, zij reiken gretig naar de vruchten om ervan te proeven, maar kauwen op stof en bittere as. Het proces van Zonde en Dood; God voorspelt de uiteindelijke overwinning van zijn Zoon over hen, en de vernieuwing van alle dingen; maar geeft voor het ogenblik Zijn engelen de opdracht om verschillende veranderingen in de hemel en de elementen aan te brengen. Adam begrijpt nu meer en meer zijn gevallen toestand, jammert zwaar, verwerpt de troost van Eva; ze houdt vol en kalmeert hem uiteindelijk; Dan, om de vloek te ontwijken die waarschijnlijk op hun nakomelingen zal vallen, stelt zij Adam gewelddadige manieren voor die hij niet goedkeurt; Maar, geïnspireerd door nieuwe hoop, zet hij Eva aan na te denken over de belofte die hen onlangs is gedaan: dat haar zaad zich zou wreken op de slang, Hij spoort Eva aan om samen met hem vrede te sluiten met de beledigde godheid door middel van een berouwvolle smeekbede."

 

Paradise Lost

John Milton (1674)

 

BOOK X

 

Meanwhile the hainous and despightfull act
Of Satan done in Paradise, and how
Hee in the Serpent, had perverted Eve,
Her Husband shee, to taste the fatall fruit,
Was known in Heav'n; for what can scape the Eye
Of God All-seeing, or deceave his Heart
Omniscient, who in all things wise and just,
Hinder'd not Satan to attempt the minde
Of Man, with strength entire, and free will arm'd,
10 Complete to have discover'd and repulst
Whatever wiles of Foe or seeming Friend.
For still they knew, and ought to have still remember'd
The high Injunction not to taste that Fruit,
Whoever tempted; which they not obeying,
Incurr'd, what could they less, the penaltie,
And manifold in sin, deserv'd to fall.
Up into Heav'n from Paradise in haste
Th' Angelic Guards ascended, mute and sad
For Man, for of his state by this they knew,
20 Much wondring how the suttle Fiend had stoln
Entrance unseen. Soon as th' unwelcome news
From Earth arriv'd at Heaven Gate, displeas'd
All were who heard, dim sadness did not spare
That time Celestial visages, yet mixt
With pitie, violated not thir bliss.
About the new-arriv'd, in multitudes
Th' ethereal People ran, to hear and know
How all befell: they towards the Throne Supream
Accountable made haste to make appear
30 With righteous plea, thir utmost vigilance,
And easily approv'd; when the most High
Eternal Father from his secret Cloud,
Amidst in Thunder utter'd thus his voice.

Assembl'd Angels, and ye Powers return'd
From unsuccessful charge, be not dismaid,
Nor troubl'd at these tidings from the Earth,
Which your sincerest care could not prevent,
Foretold so lately what would come to pass,
When first this Tempter cross'd the Gulf from Hell.
40 I told ye then he should prevail and speed
On his bad Errand, Man should be seduc't
And flatter'd out of all, believing lies
Against his Maker; no Decree of mine
Concurring to necessitate his Fall,
Or touch with lightest moment of impulse
His free Will, to her own inclining left
In eevn scale. But fall'n he is, and now
What rests but that the mortal Sentence pass
On his transgression Death denounc't that day,
50 Which he presumes already vain and void,
Because not yet inflicted, as he fear'd,
By some immediate stroak; but soon shall find
Forbearance no acquittance ere day end.
Justice shall not return as bountie scorn'd.
But whom send I to judge them? whom but thee
Vicegerent Son, to thee I have transferr'd
All Judgement whether in Heav'n, or Earth, or Hell.
Easie it might be seen that I intend
Mercie collegue with Justice, sending thee
60 Mans Friend his Mediator, his design'd
Both Ransom and Redeemer voluntarie,
And destin'd Man himself to judge Man fall'n.

So spake the Father, and unfoulding bright
Toward the right hand his Glorie, on the Son
Blaz'd forth unclouded Deitie; he full
Resplendent all his Father manifest
Express'd, and thus divinely answer'd milde.

Father Eternal, thine is to decree,
Mine both in Heav'n and Earth to do thy will
70 Supream, that thou in mee thy Son belov'd
Mayst ever rest well pleas'd. I go to judge
On Earth these thy transgressors, but thou knowst,
Whoever judg'd, the worst on mee must light,
When time shall be, for so I undertook
Before thee; and not repenting, this obtaine
Of right, that I may mitigate thir doom
On me deriv'd, yet I shall temper so
Justice with Mercie, as may illustrate most
Them fully satisfied, and thee appease.
80 Attendance none shall need, nor Train, where none
Are to behold the Judgement, but the judg'd,
Those two; the third best absent is condemn'd,
Convict by flight, and Rebel to all Law
Conviction to the Serpent none belongs.

Thus saying, from his radiant Seat he rose
Of high collateral glorie: him Thrones and Powers,
Princedoms, and Dominations ministrant
Accompanied to Heaven Gate, from whence
Eden and all the Coast in prospect lay.
90 Down he descended strait; the speed of Gods
Time counts not, though with swiftest minutes wing'd.
Now was the Sun in Western cadence low
From Noon, and gentle Aires due at thir hour
To fan the Earth now wak'd, and usher in
The Eevning coole, when he from wrauth more coole
Came the mild Judge and Intercessor both
To sentence Man: the voice of God they heard
Now walking in the Garden, by soft windes
Brought to thir Ears, while day declin'd, they heard,
100 And from his presence hid themselves among
The thickest Trees, both Man and Wife, till God
Approaching, thus to Adam call'd aloud.

Where art thou Adam, wont with joy to meet
My coming seen far off? I miss thee here,
Not pleas'd, thus entertaind with solitude,
Where obvious dutie erewhile appear'd unsaught:
Or come I less conspicuous, or what change
Absents thee, or what chance detains? Come forth.
He came, and with him Eve, more loth, though first
110 To offend, discount'nanc't both, and discompos'd;
Love was not in thir looks, either to God
Or to each other, but apparent guilt,
And shame, and perturbation, and despaire,
Anger, and obstinacie, and hate, and guile.
Whence Adam faultring long, thus answer'd brief.

I heard thee in the Garden, and of thy voice
Affraid, being naked, hid my self. To whom
The gracious Judge without revile repli'd.

My voice thou oft hast heard, and hast not fear'd,
120 But still rejoyc't, how is it now become
So dreadful to thee? that thou art naked, who
Hath told thee? hast thou eaten of the Tree
Whereof I gave thee charge thou shouldst not eat?

To whom thus Adam sore beset repli'd.
O Heav'n! in evil strait this day I stand
Before my Judge, either to undergoe
My self the total Crime, or to accuse
My other self, the partner of my life;
Whose failing, while her Faith to me remaines,
130 I should conceal, and not expose to blame
By my complaint; but strict necessitie
Subdues me, and calamitous constraint
Least on my head both sin and punishment,
However insupportable, be all
Devolv'd; though should I hold my peace, yet thou
Wouldst easily detect what I conceale.
This Woman whom thou mad'st to be my help,
And gav'st me as thy perfet gift, so good,
So fit, so acceptable, so Divine,
140 That from her hand I could suspect no ill,
And what she did, whatever in it self,
Her doing seem'd to justifie the deed;
Shee gave me of the Tree, and I did eate.

To whom the sovran Presence thus repli'd.
Was shee thy God, that her thou didst obey
Before his voice, or was shee made thy guide,
Superior, or but equal, that to her
Thou did'st resigne thy Manhood, and the Place
Wherein God set thee above her made of thee,
150 And for thee, whose perfection farr excell'd
Hers in all real dignitie: Adornd
She was indeed, and lovely to attract
Thy Love, not thy Subjection, and her Gifts
Were such as under Government well seem'd,
Unseemly to beare rule, which was thy part
And person, hadst thou known thy self aright.

So having said, he thus to Eve in few:
Say Woman, what is this which thou hast done?

To whom sad Eve with shame nigh overwhelm'd,
160 Confessing soon, yet not before her Judge
Bold or loquacious, thus abasht repli'd.

The Serpent me beguil'd and I did eate.

Which when the Lord God heard, without delay
To Judgement he proceeded on th' accus'd
Serpent though brute, unable to transferre
The Guilt on him who made him instrument
Of mischief, and polluted from the end
Of his Creation; justly then accurst,
As vitiated in Nature: more to know
170 Concern'd not Man (since he no further knew)
Nor alter'd his offence; yet God at last
To Satan first in sin his doom apply'd
Though in mysterious terms, judg'd as then best:
And on the Serpent thus his curse let fall.

Because thou hast done this, thou art accurst
Above all Cattle, each Beast of the Field;
Upon thy Belly groveling thou shalt goe,
And dust shalt eat all the dayes of thy Life.
Between Thee and the Woman I will put
180 Enmitie, and between thine and her Seed;
Her Seed shall bruise thy head, thou bruise his heel.

So spake this Oracle, then verifi'd
When Jesus son of Mary second Eve,
Saw Satan fall like Lightning down from Heav'n,
Prince of the Aire; then rising from his Grave
Spoild Principalities and Powers, triumpht
In open shew, and with ascention bright
Captivity led captive through the Aire,
The Realm it self of Satan long usurpt,
190 Whom he shall tread at last under our feet;
Eevn hee who now foretold his fatal bruise,
And to the Woman thus his Sentence turn'd.

Thy sorrow I will greatly multiplie
By thy Conception; Children thou shalt bring
In sorrow forth, and to thy Husbands will
Thine shall submit, hee over thee shall rule.

On Adam last thus judgement he pronounc'd.
Because thou hast heark'nd to the voice of thy Wife,
And eaten of the Tree concerning which
200 I charg'd thee, saying: Thou shalt not eate thereof,
Curs'd is the ground for thy sake, thou in sorrow
Shalt eate thereof all the days of thy Life;
Thorns also and Thistles it shall bring thee forth
Unbid, and thou shalt eate th' Herb of th' Field,
In the sweat of thy Face shalt thou eat Bread,
Till thou return unto the ground, for thou
Out of the ground wast taken, know thy Birth,
For dust thou art, and shalt to dust returne.

So judg'd he Man, both Judge and Saviour sent,
210 And th' instant stroke of Death denounc't that day
Remov'd farr off; then pittying how they stood
Before him naked to the aire, that now
Must suffer change, disdain'd not to begin
Thenceforth the form of servant to assume,
As when he wash'd his servants feet so now
As Father of his Familie he clad
Thir nakedness with Skins of Beasts, or slain,
Or as the Snake with youthful Coate repaid;
And thought not much to cloath his Enemies:
220 Nor hee thir outward onely with the Skins
Of Beasts, but inward nakedness, much more
Opprobrious, with his Robe of righteousness,
Araying cover'd from his Fathers sight.
To him with swift ascent he up returnd,
Into his blissful bosom reassum'd
In glory as of old, to him appeas'd
All, though all-knowing, what had past with Man
Recounted, mixing intercession sweet.
Meanwhile ere thus was sin'd and judg'd on Earth,
230 Within the Gates of Hell sate Sin and Death,
In counterview within the Gates, that now
Stood open wide, belching outrageous flame
Farr into Chaos, since the Fiend pass'd through,
Sin opening, who thus now to Death began.

O Son, why sit we here each other viewing
Idlely, while Satan our great Author thrives
In other Worlds, and happier Seat provides
For us his ofspring deare? It cannot be
But that success attends him; if mishap,
240 Ere this he had return'd, with fury driv'n
By his Avengers, since no place like this
Can fit his punishment, or their revenge.
Methinks I feel new strength within me rise,
Wings growing, and Dominion giv'n me large
Beyond this Deep; whatever drawes me on,
Or sympathie, or som connatural force
Powerful at greatest distance to unite
With secret amity things of like kinde
By secretest conveyance. Thou my Shade
250 Inseparable must with mee along:
For Death from Sin no power can separate.
But least the difficultie of passing back
Stay his return perhaps over this Gulfe
Impassable, Impervious, let us try
Adventrous work, yet to thy power and mine
Not unagreeable, to found a path
Over this Maine from Hell to that new World
Where Satan now prevailes, a Monument
Of merit high to all th' infernal Host,
260 Easing thir passage hence, for intercourse,
Or transmigration, as thir lot shall lead.
Nor can I miss the way, so strongly drawn
By this new felt attraction and instinct.

Whom thus the meager Shadow answerd soon.
Goe whither Fate and inclination strong
Leads thee, I shall not lag behinde, nor erre
The way, thou leading, such a sent I draw
Of carnage, prey innumerable, and taste
The savour of Death from all things there that live:
270 Nor shall I to the work thou enterprisest
Be wanting, but afford thee equal aid,

So saying, with delight he snuff'd the smell
Of mortal change on Earth. As when a flock
Of ravenous Fowl, though many a League remote,
Against the day of Battel, to a Field,
Where Armies lie encampt, come flying, lur'd
With sent of living Carcasses design'd
For death, the following day, in bloodie fight.
So sented the grim Feature, and upturn'd
280 His Nostril wide into the murkie Air,
Sagacious of his Quarry from so farr.
Then Both from out Hell Gates into the waste
Wide Anarchie of Chaos damp and dark
Flew divers, and with Power (thir Power was great)
Hovering upon the Waters; what they met
Solid or slimie, as in raging Sea
Tost up and down, together crowded drove
From each side shoaling towards the mouth of Hell.
As when two Polar Winds blowing adverse
290 Upon the Cronian Sea, together drive
Mountains of Ice, that stop th' imagin'd way
Beyond Petsora Eastward, to the rich
Cathaian Coast. The aggregated Soyle
Death with his Mace petrific, cold and dry,
As with a Trident smote, and fix't as firm
As Delos floating once; the rest his look
Bound with Gorgonian rigor not to move,
And with Asphaltic slime; broad as the Gate,
Deep to the Roots of Hell the gather'd beach
300 They fasten'd, and the Mole immense wraught on
Over the foaming deep high Archt, a Bridge
Of length prodigious joyning to the Wall
Immovable of this now fenceless world
Forfeit to Death; from hence a passage broad,
Smooth, easie, inoffensive down to Hell.
So, if great things to small may be compar'd,
Xerxes, the Libertie of Greece to yoke,
From Susa his Memnonian Palace high
Came to the Sea, and over Hellespont
310 Bridging his way, Europe with Asia joyn'd,
And scourg'd with many a stroak th' indignant waves.
Now had they brought the work by wondrous Art
Pontifical, a ridge of pendent Rock
Over the vext Abyss, following the track
Of Satan, to the self same place where hee
First lighted from his Wing, and landed safe
From out of Chaos to the out side bare
Of this round World: with Pinns of Adamant
And Chains they made all fast, too fast they made
320 And durable; and now in little space
The confines met of Empyrean Heav'n
And of this World, and on the left hand Hell
With long reach interpos'd; three sev'ral wayes
In sight, to each of these three places led.
And now thir way to Earth they had descri'd,
To Paradise first tending, when behold
Satan in likeness of an Angel bright
Betwixt the Centaure and the Scorpion stearing
His Zenith, while the Sun in Aries rose:
330 Disguis'd he came, but those his Children dear
Thir Parent soon discern'd, though in disguise.
Hee after Eve seduc't, unminded slunk
Into the Wood fast by, and changing shape
To observe the sequel, saw his guileful act
By Eve, though all unweeting, seconded
Upon her Husband, saw thir shame that sought
Vain covertures; but when he saw descend
The Son of God to judge them terrifi'd
Hee fled, not hoping to escape, but shun
340 The present, fearing guiltie what his wrauth
Might suddenly inflict; that past, return'd
By Night, and listening where the hapless Paire
Sate in thir sad discourse, and various plaint,
Thence gatherd his own doom, which understood
Not instant, but of future time. With joy
And tidings fraught, to Hell he now return'd,
And at the brink of Chaos, neer the foot
Of this new wondrous Pontifice, unhop't
Met who to meet him came, his Ofspring dear.
350 Great joy was at thir meeting, and at sight
Of that stupendious Bridge his joy encreas'd.
Long hee admiring stood, till Sin, his faire
Inchanting Daughter, thus the silence broke.

O Parent, these are thy magnific deeds,
Thy Trophies, which thou view'st as not thine own,
Thou art thir Author and prime Architect:
For I no sooner in my Heart divin'd,
My Heart, which by a secret harmonie
Still moves with thine, join'd in connexion sweet,
360 That thou on Earth hadst prosper'd, which thy looks
Now also evidence, but straight I felt
Though distant from thee Worlds between, yet felt
That I must after thee with this thy Son;
Such fatal consequence unites us three:
Hell could no longer hold us in her bounds,
Nor this unvoyageable Gulf obscure
Detain from following thy illustrious track.
Thou hast atchiev'd our libertie, confin'd
Within Hell Gates till now, thou us impow'rd
370 To fortifie thus farr, and overlay
With this portentous Bridge the dark Abyss.
Thine now is all this World, thy vertue hath won
What thy hands builded not, thy Wisdom gain'd
With odds what Warr hath lost, and fully aveng'd
Our foile in Heav'n; here thou shalt Monarch reign,
There didst not; there let him still Victor sway,
As Battel hath adjudg'd, from this new World
Retiring, by his own doom alienated,
And henceforth Monarchie with thee divide
380 Of all things parted by th' Empyreal bounds,
His Quadrature, from thy Orbicular World,
Or trie thee now more dang'rous to his Throne.

Whom thus the Prince of Darkness answerd glad.
Fair Daughter, and thou Son and Grandchild both,
High proof ye now have giv'n to be the Race
Of Satan (for I glorie in the name,
Antagonist of Heav'ns Almightie King)
Amply have merited of me, of all
Th' Infernal Empire, that so neer Heav'ns dore
390 Triumphal with triumphal act have met,
Mine with this glorious Work, and made one Realm
Hell and this World, one Realm, one Continent
Of easie thorough-fare. Therefore while I
Descend through Darkness, on your Rode with ease
To my associate Powers, them to acquaint
With these successes, and with them rejoyce,
You two this way, among these numerous Orbs
All yours, right down to Paradise descend;
There dwell and Reign in bliss, thence on the Earth
400 Dominion exercise and in the Aire,
Chiefly on Man, sole Lord of all declar'd,
Him first make sure your thrall, and lastly kill.
My Substitutes I send ye, and Create
Plenipotent on Earth, of matchless might
Issuing from mee: on your joynt vigor now
My hold of this new Kingdom all depends,
Through Sin to Death expos'd by my exploit.
If your joynt power prevailes, th' affaires of Hell
No detriment need feare, goe and be strong.

410 So saying he dismiss'd them, they with speed
Thir course through thickest Constellations held
Spreading thir bane; the blasted Starrs lookt wan,
And Planets, Planet-strook, real Eclips
Then sufferd. Th' other way Satan went down
The Causey to Hell Gate; on either side
Disparted Chaos over built exclaimd,
And with rebounding surge the barrs assaild,
That scorn'd his indignation: through the Gate,
Wide open and unguarded, Satan pass'd,
420 And all about found desolate; for those
Appointed to sit there, had left thir charge,
Flown to the upper World; the rest were all
Farr to the inland retir'd, about the walls
Of Pandæmonium, Citie and proud seate
Of Lucifer, so by allusion calld,
Of that bright Starr to Satan paragond.
There kept thir Watch the Legions, while the Grand
In Council sate, sollicitous what chance
Might intercept thir Emperour sent, so hee
430 Departing gave command, and they observ'd.
As when the Tartar from his Russian Foe
By Astracan over the Snowie Plaines
Retires, or Bactrian Sophi from the hornes
Of Turkish Crescent, leaves all waste beyond
The Realm of Aladule, in his retreate
To Tauris or Casbeen. So these the late
Heav'n-banisht Host, left desert utmost Hell
Many a dark League, reduc't in careful Watch
Round thir Metropolis, and now expecting
440 Each hour thir great adventurer from the search
Of Forrein Worlds: he through the midst unmarkt,
In shew Plebeian Angel militant
Of lowest order, past; and from the dore
Of that Plutonian Hall, invisible
Ascended his high Throne, which under state
Of richest texture spred, at th' upper end
Was plac't in regal lustre. Down a while
He sate, and round about him saw unseen:
At last as from a Cloud his fulgent head
450 And shape Starr bright appeer'd, or brighter, clad
With what permissive glory since his fall
Was left him, or false glitter: All amaz'd
At that so sudden blaze the Stygian throng
Bent thir aspect, and whom they wish'd beheld,
Thir mighty Chief returnd: loud was th' acclaime:
Forth rush'd in haste the great consulting Peers,
Rais'd from thir dark Divan, and with like joy
Congratulant approach'd him, who with hand
Silence, and with these words attention won.

460 Thrones, Dominations, Princedoms, Vertues, Powers,
For in possession such, not onely of right,
I call ye and declare ye now, returnd
Successful beyond hope, to lead ye forth
Triumphant out of this infernal Pit
Abominable, accurst, the house of woe,
And Dungeon of our Tyrant: Now possess,
As Lords, a spacious World, to our native Heaven
Little inferiour, by my adventure hard
With peril great atchiev'd. Long were to tell
470 What I have don, what sufferd, with what paine
Voyag'd th' unreal, vast, unbounded deep
Of horrible confusion, over which
By Sin and Death a broad way now is pav'd
To expedite your glorious march; but I
Toild out my uncouth passage, forc't to ride
Th' untractable Abysse, plung'd in the womb
Of unoriginal Night and Chaos wilde,
That jealous of thir secrets fiercely oppos'd
My journey strange, with clamorous uproare
480 Protesting Fate supreame; thence how I found
The new created World, which fame in Heav'n
Long had foretold, a Fabrick wonderful
Of absolute perfection, therein Man
Plac't in a Paradise, by our exile
Made happie: Him by fraud I have seduc'd
From his Creator, and the more to increase
Your wonder, with an Apple; he thereat
Offended, worth your laughter, hath giv'n up
Both his beloved Man and all his World,
490 To Sin and Death a prey, and so to us,
Without our hazard, labour, or allarme,
To range in, and to dwell, and over Man
To rule, as over all he should have rul'd.
True is, mee also he hath judg'd, or rather
Mee not, but the brute Serpent in whose shape
Man I deceav'd: that which to mee belongs,
Is enmity, which he will put between
Mee and Mankinde; I am to bruise his heel;
His Seed, when is not set, shall bruise my head:
500 A World who would not purchase with a bruise,
Or much more grievous pain? Ye have th' account
Of my performance: What remains, ye Gods,
But up and enter now into full bliss.

So having said, a while he stood, expecting
Thir universal shout and high applause
To fill his eare, when contrary he hears
On all sides, from innumerable tongues
A dismal universal hiss, the sound
Of public scorn; he wonderd, but not long
510 Had leasure, wondring at himself now more;
His Visage drawn he felt to sharp and spare,
His Armes clung to his Ribs, his Leggs entwining
Each other, till supplanted down he fell
A monstrous Serpent on his Belly prone,
Reluctant, but in vaine: a greater power
Now rul'd him, punisht in the shape he sin'd,
According to his doom: he would have spoke,
But hiss for hiss returnd with forked tongue
To forked tongue, for now were all transform'd
520 Alike, to Serpents all as accessories
To his bold Riot: dreadful was the din
Of hissing through the Hall, thick swarming now
With complicated monsters head and taile,
Scorpion and Asp, and Amphisbæna dire,
Cerastes hornd, Hydrus, and Ellops drear,
And Dipsas (not so thick swarm'd once the Soil
Bedropt with blood of Gorgon, or the Isle
Ophiusa) but still greatest hee the midst,
Now Dragon grown, larger then whom the Sun
530 Ingenderd in the Pythian Vale on slime,
Huge Python, and his Power no less he seem'd
Above the rest still to retain; they all
Him follow'd issuing forth to th' open Field,
Where all yet left of that revolted Rout
Heav'n-fall'n, in station stood or just array,
Sublime with expectation when to see
In Triumph issuing forth thir glorious Chief;
They saw, but other sight instead, a crowd
Of ugly Serpents; horror on them fell,
540 And horrid sympathie; for what they saw,
They felt themselvs now changing; down thir arms,
Down fell both Spear and Shield, down they as fast,
And the dire hiss renew'd, and the dire form
Catcht by Contagion, like in punishment,
As in thir crime. Thus was th' applause they meant,
Turn'd to exploding hiss, triumph to shame
Cast on themselves from thir own mouths. There stood
A Grove hard by, sprung up with this thir change,
His will who reigns above, to aggravate
550 Thir penance, laden with Fruit like that
Which grew in Paradise, the bait of Eve
Us'd by the Tempter: on that prospect strange
Thir earnest eyes they fix'd, imagining
For one forbidden Tree a multitude
Now ris'n, to work them furder woe or shame;
Yet parcht with scalding thurst and hunger fierce,
Though to delude them sent, could not abstain,
But on they rould in heaps, and up the Trees
Climbing, sat thicker then the snakie locks
560 That curld Megæra: greedily they pluck'd
The Frutage fair to sight, like that which grew
Neer that bituminous Lake where Sodom flam'd;
This more delusive, not the touch, but taste
Deceav'd; they fondly thinking to allay
Thir appetite with gust, instead of Fruit
Chewd bitter Ashes, which th' offended taste
With spattering noise rejected: oft they assayd,
Hunger and thirst constraining, drugd as oft,
With hatefullest disrelish writh'd thir jaws
570 With soot and cinders fill'd; so oft they fell
Into the same illusion, not as Man
Whom they triumph'd once lapst. Thus were they plagu'd
And worn with Famin, long and ceasless hiss,
Till thir lost shape, permitted, they resum'd,
Yearly enjoynd, some say, to undergo
This annual humbling certain number'd days,
To dash thir pride, and joy for Man seduc't.
However some tradition they dispers'd
Among the Heathen of thir purchase got,
580 And Fabl'd how the Serpent, whom they calld
Ophion with Eurynome, the wide-
Encroaching Eve perhaps, had first the rule
Of high Olympus, thence by Saturn driv'n
And Ops, ere yet Dictæan Jove was born.
Mean while in Paradise the hellish pair
Too soon arriv'd, Sin there in power before,
Once actual, now in body, and to dwell
Habitual habitant; behind her Death
Close following pace for pace, not mounted yet
590 On his pale Horse: to whom Sin thus began.

Second of Satan sprung, all conquering Death,
What thinkst thou of our Empire now, though earnd
With travail difficult, not better farr
Then stil at Hels dark threshold to have sate watch,
Unnam'd, undreaded, and thy self half starv'd?

Whom thus the Sin-born Monster answerd soon.
To mee, who with eternal Famin pine,
Alike is Hell, or Paradise, or Heaven,
There best, where most with ravin I may meet;
600 Which here, though plenteous, all too little seems
To stuff this Maw, this vast unhide-bound Corps.

To whom th' incestuous Mother thus repli'd.
Thou therefore on these Herbs, and Fruits, and Flours
Feed first, on each Beast next, and Fish, and Fowle,
No homely morsels, and whatever thing
The Sithe of Time mowes down, devour unspar'd,
Till I in Man residing through the Race,
His thoughts, his looks, words, actions all infect,
And season him thy last and sweetest prey.

610 This said, they both betook them several wayes,
Both to destroy, or unimmortal make
All kinds, and for destruction to mature
Sooner or later; which th' Almightie seeing,
From his transcendent Seat the Saints among,
To those bright Orders utterd thus his voice.

See with what heat these Dogs of Hell advance
To waste and havoc yonder World, which I
So fair and good created, and had still
Kept in that State, had not the folly of Man
620 Let in these wastful Furies, who impute
Folly to mee, so doth the Prince of Hell
And his Adherents, that with so much ease
I suffer them to enter and possess
A place so heav'nly, and conniving seem
To gratifie my scornful Enemies,
That laugh, as if transported with some fit
Of Passion, I to them had quitted all,
At random yielded up to their misrule;
And know not that I call'd and drew them thither
630 My Hell-hounds, to lick up the draff and filth
Which mans polluting Sin with taint hath shed
On what was pure, till cramm'd and gorg'd, nigh burst
With suckt and glutted offal, at one sling
Of thy victorious Arm, well-pleasing Son,
Both Sin, and Death, and yawning Grave at last
Through Chaos hurld, obstruct the mouth of Hell
For ever, and seal up his ravenous Jawes.
Then Heav'n and Earth renewd shall be made pure
To sanctitie that shall receive no staine:
640 Till then the Curse pronounc't on both precedes.

He ended, and the Heav'nly Audience loud
Sung Halleluia, as the sound of Seas,
Through multitude that sung: Just are thy ways,
Righteous are thy Decrees on all thy Works;
Who can extenuate thee? Next, to the Son,
Destin'd restorer of Mankind, by whom
New Heav'n and Earth shall to the Ages rise,
Or down from Heav'n descend. Such was thir song,
While the Creator calling forth by name
650 His mightie Angels gave them several charge,
As sorted best with present things. The Sun
Had first his precept so to move, so shine,
As might affect the Earth with cold and heat
Scarce tollerable, and from the North to call
Decrepit Winter, from the South to bring
Solstitial summers heat. To the blanc Moone
Her office they prescrib'd, to th' other five
Thir planetarie motions and aspects
In Sextile, Square, and Trine, and Opposite,
660 Of noxious efficacie, and when to joyne
In Synod unbenigne, and taught the fixt
Thir influence malignant when to showre,
Which of them rising with the Sun, or falling,
Should prove tempestuous: To the Winds they set
Thir corners, when with bluster to confound
Sea, Aire, and Shoar, the Thunder when to rowle
With terror through the dark Aereal Hall.
Some say he bid his Angels turne ascanse
The Poles of Earth twice ten degrees and more
670 From the Suns Axle; they with labour push'd
Oblique the Centric Globe: Som say the Sun
Was bid turn Reines from th' Equinoctial Rode
Like distant breadth to Taurus with the Seav'n
Atlantick Sisters, and the Spartan Twins
Up to the Tropic Crab; thence down amaine
By Leo and the Virgin and the Scales,
As deep as Capricorne, to bring in change
Of Seasons to each Clime; else had the Spring
Perpetual smil'd on Earth with vernant Flours,
680 Equal in Days and Nights, except to those
Beyond the Polar Circles; to them Day
Had unbenighted shon, while the low Sun
To recompence his distance, in thir sight
Had rounded still th' Horizon, and not known
Or East or West, which had forbid the Snow
From cold Estotiland, and South as farr
Beneath Magellan. At that tasted Fruit
The Sun, as from Thyestean Banquet, turn'd
His course intended; else how had the World
690 Inhabited, though sinless, more then now,
Avoided pinching cold and scorching heate?
These changes in the Heav'ns, though slow, produc'd
Like change on Sea and Land, sideral blast,
Vapour, and Mist, and Exhalation hot,
Corrupt and Pestilent: Now from the North
Of Norumbega, and the Samoed shoar
Bursting thir brazen Dungeon, armd with ice
And snow and haile and stormie gust and flaw,
Boreas and Cæcias and Argestes loud
700 And Thrascias rend the Woods and Seas upturn;
With adverse blast up-turns them from the South
Notus and Afer black with thundrous Clouds
From Serraliona; thwart of these as fierce
Forth rush the Levant and the Ponent Windes
Eurus and Zephir with thir lateral noise,
Sirocco, and Libecchio. Thus began
Outrage from liveless things; but Discord first
Daughter of Sin, among th' irrational,
Death introduc'd through fierce antipathie:
710 Beast now with Beast gan war, and Fowle with Fowle,
And Fish with Fish; to graze the Herb all leaving,
Devourd each other; nor stood much in awe
Of Man, but fled him, or with count'nance grim
Glar'd on him passing: these were from without
The growing miseries, which Adam saw
Alreadie in part, though hid in gloomiest shade,
To sorrow abandond, but worse felt within,
And in a troubl'd Sea of passion tost,
Thus to disburd'n sought with sad complaint.

720 O miserable of happie! is this the end
Of this new glorious World, and mee so late
The Glory of that Glory, who now becom
Accurst of blessed, hide me from the face
Of God, whom to behold was then my highth
Of happiness: yet well, if here would end
The miserie, I deserv'd it, and would beare
My own deservings; but this will not serve;
All that I eat or drink, or shall beget,
Is propagated curse. O voice once heard
730 Delightfully, Encrease and multiply,
Now death to hear! for what can I encrease
Or multiplie, but curses on my head?
Who of all Ages to succeed, but feeling
The evil on him brought by me, will curse
My Head, Ill fare our Ancestor impure,
For this we may thank Adam; but his thanks
Shall be the execration; so besides
Mine own that bide upon me, all from mee
Shall with a fierce reflux on mee redound,
740 On mee as on thir natural center light
Heavie, though in thir place. O fleeting joyes
Of Paradise, deare bought with lasting woes!
Did I request thee, Maker, from my Clay
To mould me Man, did I sollicite thee
From darkness to promote me, or here place
In this delicious Garden? as my Will
Concurd not to my being, it were but right
And equal to reduce me to my dust,
Desirous to resigne, and render back
750 All I receav'd, unable to performe
Thy terms too hard, by which I was to hold
The good I sought not. To the loss of that,
Sufficient penaltie, why hast thou added
The sense of endless woes? inexplicable
Thy Justice seems; yet to say truth, too late,
I thus contest; then should have been refusd
Those terms whatever, when they were propos'd:
Thou didst accept them; wilt thou enjoy the good,
Then cavil the conditions? and though God
760 Made thee without thy leave, what if thy Son
Prove disobedient, and reprov'd, retort,
Wherefore didst thou beget me? I sought it not
Wouldst thou admit for his contempt of thee
That proud excuse? yet him not thy election,
But Natural necessity begot.
God made thee of choice his own, and of his own
To serve him, thy reward was of his grace,
Thy punishment then justly is at his Will.
Be it so, for I submit, his doom is fair,
770 That dust I am, and shall to dust returne:
O welcom hour whenever! why delayes
His hand to execute what his Decree
Fixd on this day? why do I overlive,
Why am I mockt with death, and length'nd out
To deathless pain? how gladly would I meet
Mortalitie my sentence, and be Earth
Insensible, how glad would lay me down
As in my Mothers lap! There I should rest
And sleep secure; his dreadful voice no more
780 Would Thunder in my ears, no fear of worse
To mee and to my ofspring would torment me
With cruel expectation. Yet one doubt
Pursues me still, least all I cannot die,
Least that pure breath of Life, the Spirit of Man
Which God inspir'd, cannot together perish
With this corporeal Clod; then in the Grave,
Or in some other dismal place who knows
But I shall die a living Death? O thought
Horrid, if true! yet why? it was but breath
790 Of Life that sinn'd; what dies but what had life
And sin? the Bodie properly hath neither.
All of me then shall die: let this appease
The doubt, since humane reach no further knows.
For though the Lord of all be infinite,
Is his wrauth also? be it, man is not so,
But mortal doom'd. How can he exercise
Wrath without end on Man whom Death must end?
Can he make deathless Death? that were to make
Strange contradiction, which to God himself
800 Impossible is held, as Argument
Of weakness, not of Power. Will he, draw out,
For angers sake, finite to infinite
In punisht man, to satisfie his rigour
Satisfi'd never; that were to extend
His Sentence beyond dust and Natures Law,
By which all Causes else according still
To the reception of thir matter act,
Not to th' extent of thir own Spheare. But say
That Death be not one stroak, as I suppos'd,
810 Bereaving sense, but endless miserie
From this day onward, which I feel begun
Both in me, and without me, and so last
To perpetuitie; Ay me, that fear
Comes thundring back with dreadful revolution
On my defensless head; both Death and I
Am found Eternal, and incorporate both,
Nor I on my part single, in mee all
Posteritie stands curst: Fair Patrimonie
That I must leave ye, Sons; O were I able
820 To waste it all my self, and leave ye none!
So disinherited how would ye bless
Me now your curse! Ah, why should all mankind
For one mans fault thus guiltless be condemn'd,
If guiltless? But from mee what can proceed,
But all corrupt, both Mind and Will deprav'd,
Not to do onely, but to will the same
With me? how can they then acquitted stand
In sight of God? Him after all Disputes
Forc't I absolve: all my evasions vain
830 And reasonings, though through Mazes, lead me still
But to my own conviction: first and last
On mee, mee onely, as the sourse and spring
Of all corruption, all the blame lights due;
So might the wrauth. Fond wish! couldst thou support
That burden heavier then the Earth to bear
Then all the World much heavier, though divided
With that bad Woman? Thus what thou desir'st,
And what thou fearst, alike destroyes all hope
Of refuge, and concludes thee miserable
840 Beyond all past example and future,
To Satan only like both crime and doom.
O Conscience, into what Abyss of fears
And horrors hast thou driv'n me; out of which
I find no way, from deep to deeper plung'd!

Thus Adam to himself lamented loud
Through the still Night, not now, as ere man fell,
Wholsom and cool, and mild, but with black Air
Accompanied, with damps and dreadful gloom,
Which to his evil Conscience represented
850 All things with double terror: On the ground
Outstretcht he lay, on the cold ground, and oft
Curs'd his Creation, Death as oft accus'd
Of tardie execution, since denounc't
The day of his offence. Why comes not Death,
Said hee, with one thrice acceptable stroke
To end me? Shall Truth fail to keep her word,
Justice Divine not hast'n to be just?
But Death comes not at call, Justice Divine
Mends not her slowest pace for prayers or cries.
860 O Woods, O Fountains, Hillocks, Dales and Bowrs,
With other echo late I taught your Shades
To answer, and resound farr other Song.
Whom thus afflicted when sad Eve beheld,
Desolate where she sate, approaching nigh,
Soft words to his fierce passion she assay'd:
But her with stern regard he thus repell'd.

Out of my sight, thou Serpent, that name best
Befits thee with him leagu'd, thy self as false
And hateful; nothing wants, but that thy shape,
870 Like his, and colour Serpentine may shew
Thy inward fraud, to warn all Creatures from thee
Henceforth; least that too heav'nly form, pretended
To hellish falshood, snare them. But for thee
I had persisted happie, had not thy pride
And wandring vanitie, when lest was safe,
Rejected my forewarning, and disdain'd
Not to be trusted, longing to be seen
Though by the Devil himself, him overweening
To over-reach, but with the Serpent meeting
880 Fool'd and beguil'd, by him thou, I by thee,
To trust thee from my side, imagin'd wise,
Constant, mature, proof against all assaults,
And understood not all was but a shew
Rather then solid vertu, all but a Rib
Crooked by nature, bent, as now appears,
More to the part sinister from me drawn,
Well if thrown out, as supernumerarie
To my just number found. O why did God,
Creator wise, that peopl'd highest Heav'n
890 With Spirits Masculine, create at last
This noveltie on Earth, this fair defect
Of Nature, and not fill the World at once
With Men as Angels without Feminine,
Or find some other way to generate
Mankind? this mischief had not then befall'n,
And more that shall befall, innumerable
Disturbances on Earth through Femal snares,
And straight conjunction with this Sex: for either
He never shall find out fit Mate, but such
900 As some misfortune brings him, or mistake,
Or whom he wishes most shall seldom gain
Through her perversness, but shall see her gaind
By a farr worse, or if she love, withheld
By Parents, or his happiest choice too late
Shall meet, alreadie linkt and Wedlock-bound
To a fell Adversarie, his hate or shame:
Which infinite calamitie shall cause
To Humane life, and houshold peace confound.

He added not, and from her turn'd, but Eve
910 Not so repulst, with Tears that ceas'd not flowing,
And tresses all disorderd, at his feet
Fell humble, and imbracing them, besaught
His peace, and thus proceeded in her plaint.

Forsake me not thus, Adam, witness Heav'n
What love sincere, and reverence in my heart
I beare thee, and unweeting have offended,
Unhappilie deceav'd; thy suppliant
I beg, and clasp thy knees; bereave me not,
Whereon I live, thy gentle looks, thy aid,
920 Thy counsel in this uttermost distress,
My onely strength and stay: forlorn of thee,
Whither shall I betake me, where subsist?
While yet we live, scarse one short hour perhaps,
Between us two let there be peace, both joyning,
As joyn'd in injuries, one enmitie
Against a Foe by doom express assign'd us,
That cruel Serpent: On me exercise not
Thy hatred for this miserie befall'n,
On me alreadie lost, mee then thy self
930 More miserable; both have sin'd, but thou
Against God onely, I against God and thee,
And to the place of judgment will return,
There with my cries importune Heaven, that all
The sentence from thy head remov'd may light
On me, sole cause to thee of all this woe,
Mee mee onely just object of his ire.

She ended weeping, and her lowlie plight,
Immovable till peace obtain'd from fault
Acknowledg'd and deplor'd, in Adam wraught
940 Commiseration; soon his heart relented
Towards her, his life so late and sole delight,
Now at his feet submissive in distress,
Creature so faire his reconcilement seeking,
His counsel whom she had displeas'd, his aide;
As one disarm'd, his anger all he lost,
And thus with peaceful words uprais'd her soon.

Unwarie, and too desirous, as before,
So now of what thou knowst not, who desir'st
The punishment all on thy self; alas,
950 Beare thine own first, ill able to sustaine
His full wrauth whose thou feelst as yet lest part,
And my displeasure bearst so ill. If Prayers
Could alter high Decrees, I to that place
Would speed before thee, and be louder heard,
That on my head all might be visited,
Thy frailtie and infirmer Sex forgiv'n,
To me committed and by me expos'd.
But rise, let us no more contend, nor blame
Each other, blam'd enough elsewhere, but strive
960 In offices of Love, how we may light'n
Each others burden in our share of woe;
Since this days Death denounc't, if ought I see,
Will prove no sudden, but a slow-pac't evill,
A long days dying to augment our paine,
And to our Seed (O hapless Seed!) deriv'd.

To whom thus Eve, recovering heart, repli'd.
Adam, by sad experiment I know
How little weight my words with thee can finde,
Found so erroneous, thence by just event
970 Found so unfortunate; nevertheless,
Restor'd by thee, vile as I am, to place
Of new acceptance, hopeful to regaine
Thy Love, the sole contentment of my heart
Living or dying, from thee I will not hide
What thoughts in my unquiet brest are ris'n,
Tending to some relief of our extremes,
Or end, though sharp and sad, yet tolerable,
As in our evils, and of easier choice.
If care of our descent perplex us most,
980 Which must be born to certain woe, devourd
By Death at last, and miserable it is
To be to others cause of misery,
Our own begotten, and of our Loines to bring
Into this cursed World a woful Race,
That after wretched Life must be at last
Food for so foule a Monster, in thy power
It lies, yet ere Conception to prevent
The Race unblest, to being yet unbegot.
Childless thou art, Childless remaine:
990 So Death shall be deceav'd his glut, and with us two
Be forc'd to satisfie his Rav'nous Maw.
But if thou judge it hard and difficult,
Conversing, looking, loving, to abstain
From Loves due Rites, Nuptial imbraces sweet,
And with desire to languish without hope,
Before the present object languishing
With like desire, which would be miserie
And torment less then none of what we dread,
Then both our selves and Seed at once to free
1000 From what we fear for both, let us make short,
Let us seek Death, or he not found, supply
With our own hands his Office on our selves;
Why stand we longer shivering under feares,
That shew no end but Death, and have the power,
Of many ways to die the shortest choosing,
Destruction with destruction to destroy.

She ended heer, or vehement despaire
Broke off the rest; so much of Death her thoughts
Had entertaind, as di'd her Cheeks with pale.
1010 But Adam with such counsel nothing sway'd,
To better hopes his more attentive minde
Labouring had rais'd, and thus to Eve repli'd.

Eve, thy contempt of life and pleasure seems
To argue in thee somthing more sublime
And excellent then what thy minde contemnes;
But self-destruction therefore saught, refutes
That excellence thought in thee, and implies,
Not thy contempt, but anguish and regret
For loss of life and pleasure overlov'd.
1020 Or if thou covet death, as utmost end
Of miserie, so thinking to evade
The penaltie pronounc't, doubt not but God
Hath wiselier arm'd his vengeful ire then so
To be forestall'd; much more I fear least Death
So snatcht will not exempt us from the paine
We are by doom to pay; rather such acts
Of contumacie will provoke the highest
To make death in us live: Then let us seek
Some safer resolution, which methinks
1030 I have in view, calling to minde with heed
Part of our Sentence, that thy Seed shall bruise
The Serpents head; piteous amends, unless
Be meant, whom I conjecture, our grand Foe
Satan, who in the Serpent hath contriv'd
Against us this deceit: to crush his head
Would be revenge indeed; which will be lost
By death brought on our selves, or childless days
Resolv'd, as thou proposest; so our Foe
Shall scape his punishment ordain'd, and wee
1040 Instead shall double ours upon our heads.
No more be mention'd then of violence
Against our selves, and wilful barrenness,
That cuts us off from hope, and savours onely
Rancor and pride, impatience and despite,
Reluctance against God and his just yoke
Laid on our Necks. Remember with what mild
And gracious temper he both heard and judg'd
Without wrauth or reviling; wee expected
Immediate dissolution, which we thought
1050 Was meant by Death that day, when lo, to thee
Pains onely in Child-bearing were foretold,
And bringing forth, soon recompenc't with joy,
Fruit of thy Womb: On mee the Curse aslope
Glanc'd on the ground, with labour I must earne
My bread; what harm? Idleness had bin worse;
My labour will sustain me; and least Cold
Or Heat should injure us, his timely care
Hath unbesaught provided, and his hands
Cloath'd us unworthie, pitying while he judg'd;
1060 How much more, if we pray him, will his ear
Be open, and his heart to pitie incline,
And teach us further by what means to shun
Th' inclement Seasons, Rain, Ice, Hail and Snow,
Which now the Skie with various Face begins
To shew us in this Mountain, while the Winds
Blow moist and keen, shattering the graceful locks
Of these fair spreading Trees; which bids us seek
Som better shroud, som better warmth to cherish
Our Limbs benumm'd, ere this diurnal Starr
1070 Leave cold the Night, how we his gather'd beams
Reflected, may with matter sere foment,
Or by collision of two bodies grinde
The Air attrite to Fire, as late the Clouds
Justling or pusht with Winds rude in thir shock
Tine the slant Lightning, whose thwart flame driv'n down
Kindles the gummie bark of Firr or Pine,
And sends a comfortable heat from farr,
Which might supplie the Sun: such Fire to use,
And what may else be remedie or cure
1080 To evils which our own misdeeds have wrought,
Hee will instruct us praying, and of Grace
Beseeching him, so as we need not fear
To pass commodiously this life, sustain'd
By him with many comforts, till we end
In dust, our final rest and native home.
What better can we do, then to the place
Repairing where he judg'd us, prostrate fall
Before him reverent, and there confess
Humbly our faults, and pardon beg, with tears
1090 Watering the ground, and with our sighs the Air
Frequenting, sent from hearts contrite, in sign
Of sorrow unfeign'd, and humiliation meek.
Undoubtedly he will relent and turn
From his displeasure; in whose look serene,
When angry most he seem'd and most severe,
What else but favor, grace, and mercie shon?

So spake our Father penitent, nor Eve
Felt less remorse: they forthwith to the place
Repairing where he judg'd them prostrate fell
1100 Before him reverent, and both confess'd
Humbly thir faults, and pardon beg'd, with tears
Watering the ground, and with thir sighs the Air
Frequenting, sent from hearts contrite, in sign
Of sorrow unfeign'd, and humiliation meek.

Het paradijs verloren

Nederlandse vertaling © Jules Grandgagnage (2023)

 

BOEK X

 

Satans gruwelijk verachtelijke daad
was intussen bekend in 't paradijs:
Hoe hij als serpent Eva verleidde,
zij haar echtgenoot, om te proeven
van de dodelijke vrucht; Want niets
ontsnapt aan 't oog van de Alziende God,
noch misleidt het zijn alwetend hart;
In alles wijs en rechtvaardig duldde Hij
Satans poging de geest van de mens,
krachtig gewapend met vrije wil, te beproeven
met elke list van vijand of valse vriend.
Beiden kenden en hadden zich 't hoog verbod
moeten heugen niet van 't fruit te proeven,
door wie dan ook verleid; Hun ongehoorzaamheid
bracht hen terechte straf: Meervoudige zonde
leidde tot hun verdiende val. De engelwachters
van 't paradijs haastten zich ten hemel,
verstomd en droevig voor de mens toen ze
zijn staat vernamen, zich zeer verwonderend
dat de sluwe vijand ongezien
naar binnen was geslopen. 't Onwelkom nieuws
van d' Aarde bracht droefheid en verslagenheid
op 't hemels gelaat van ieder die het hoorde
(hoewel gemengd met medelijden), maar liet
hun zaligheid intact. Een massa hemelingen
verzamelde zich rond de nieuwkomers
om te horen hoe alles was gegaan;
Dezen spoedden zich naar de hoogste Troon
als verantwoordelijken om te pleiten
voor hun uiterste waakzaamheid op Aarde,
die snel erkenning kreeg toen de stem
van de Hoogste Eeuwige Vader weerklonk
tussen de donders van Zijn geheime wolk:

"Jullie, verzamelde Engelen en Machten, teruggekeerd
van onvolbrachte taak, wees niet bezwaard
noch verontrust door deze Aardse tijdingen
die zelfs uw beste zorg niet kon verhoeden;
Ik had onlangs voorspeld wat zou gebeuren
als de Verleider het helravijn doortrok,
zijn kwade boodschap brengend met succes,
en dat de mens door zijn gevlei verleid 
alle leugens zou geloven die hij
over zijn Maker hoorde; Geen verordening
van mij noodzaakte zijn val, of raakte
ook maar even aan zijn vrije wil,
harmonisch eerst, waarvan hij 't evenwicht
door eigen neigingen verstoorde. Hij viel,
waardoor niets anders rest dan 't dodelijk vonnis
te voltrekken dat die dag werd geveld.
Al acht hij dit ijdel en leeg nu het nog niet,
zoals hij vreesde, meteen werd uitgevoerd
met prompte slag; Voor de dag voorbij is, 
zal hij weten dat uitstel geen vrijspraak is.
Versmade vriendelijkheid levert geen recht.
Wie stuur ik hun ter oordeel? Wie anders dan jij,
mijn zoon en plaatsvervanger, aan wie elk oordeel
toekomt in hemel, op Aarde of in de hel.
Door jou te zenden valt het licht te merken
dat genade samengaat met recht:
jij, mensenvriend en aangewezen Middelaar,
hun losgeld en vrijwillig heiland, die zelf
tot Mens bestemd hem oordeelt in zijn val."

Zo sprak de Vader en Hij onthulde ter rechterhand
de stralende glorie van Zijn zoon, waarop 
Zijn glans ongesluierde goddelijkheid wierp;
Als uiting van al wat zijn vader was, antwoordde
de zoon aldus op goddelijk milde toon:

"Eeuwige Vader, aan U is het bevel,
aan mij het naar Uw Hoogste Wil in hemel
en op Aarde uit te voeren om u
voor altijd te behagen. Op Aarde vonnis ik
uw overtreders, maar u weet: wie ook
gestraft wordt, mij valt het zwaarste ten deel,
zodra het tijd is; Voor u staand nam ik
dat op mij, zonder berouw; Nu vraag ik
dit als recht: hun doem te minderen
door die zelf te dragen; zodanig zal ik 
recht matigen met genade die 't merendeel
van hen bevredigt, en u rust zal brengen.
Er zal geen gevolg of stoet nodig zijn:
Niemand behalve die het treft, die twee, 
woont het oordeel bij; de derde, afwezig,
wordt best als vluchteling veroordeeld: als vijand
van de wet komt geen proces hem toe."

Zo sprekend rees hij uit zijn Zetel, stralend 
van ontleende glorie; Tronen en Machten, 
vorstendommen en dienende heerschappijen
vergezelden hem naar de hemelpoort,
waar Eden en heel de kust zichtbaar lag.
Snel daalde hij af; De snelheid der goden,
hoe snelgewiekt ook, kan tijd niet meten.
Nu was de zon in 't westen laag gezonken
na de noen, en zachte briesjes ontwaakten
op dit uur om Aarde avondkoelte
toe te wuiven, toen de Milde Rechter
en Middelaar met nog koelere toorn
kwam om de mens te oordelen:
Gods stem werd in de tuin aangevoerd
naar hun oor op zachte avondwind;
Toen zij het hoorden, verborgen zij zich tussen
het dicht geboomte, zowel man als vrouw,
tot God naderde en tot Adam riep:

"Waar ben je, Adam, die mij steeds met vreugde
van ver begroette? Je afwezigheid hier
misnoegt me, zo eenzaam onthaald waar eens de plicht
mij te ontmoeten vanzelfsprekend was:
Zag je me niet komen? Of wat bezielt je
weg te blijven, wat houdt je tegen? Vertoon je!"
Hij kwam, Eva als tweede, met tegenzin
ofschoon de eerste zondaar, beiden verward
en bang; Geen liefde was in hun blik, noch
voor God, noch voor elkaar, maar blijkbare schuld
en schaamte, verwarring en wanhoop, woede, koppigheid
en haat en bedrieglijkheid. Adam gaf,
na lang aarzelen, dit korte antwoord:

"Ik hoorde in de tuin uw stem, bang
daarvoor en naakt, verborg ik me." Waarop
de genadige rechter verwijtloos terugzei:

"Mijn stem hoorde je vaak, zonder vrees
en met plezier; Hoe komt het dat ze nu
zo angstaanjagend klinkt? Dat je naakt bent,
wie heeft je dat verteld? Of heb je gegeten
van de boom die ik aan jou verbood?"

Waarop Adam benauwd aldus antwoordde:
"Hemel! Hoe benard sta ik vandaag
voor mijn Rechter! Ofwel neem ik de zonde
gans op mij, of geef mijn tweede helft
de schuld, mijn levensgezellin wier falen
(zolang haar trouw duurt) ik moet verbergen
en niet door mijn klacht mag blootstellen
aan verwijt; Maar strikte noodzaak dwingt
en beperkt me rampzalig, want anders
komt alles, misdaad en straf, op mij terecht,
hoe onverdraaglijk ook. Zelfs al zweeg ik,
dan zou u meteen zien wat ik verborg.
Die vrouw, door u gemaakt, om mij te helpen, 
die u mij schonk als een volmaakt geschenk,
zo goed, zo deugdzaam, aangenaam en goddelijk
dat ik van haar geen kwaad verwachten zou;
En wat zij deed, hoe slecht die daad op zich
ook moge zijn, kon zij rechtvaardigen
door hoe ze 't deed. Zij was het die me leidde
naar de verboden boom waar ik van at."

Daarop zei de soevereine Aanwezigheid:
"Was zij dan je God die je gehoorzaamde
nog voor Zijn Woord? Of was zij jouw gids
gemaakt, boven of gelijk aan jou
dat je je man-zijn afstond en de rang
door God gegeven boven haar prijsgaf?
Jij, voor wie ze gemaakt was, die haar
in waardigheid ver overtrof? Waarlijk
was zij mooi en lieflijk om jouw liefde
aan te trekken, niet jouw onderwerping.
Haar gaven, uitnemend onder goed bestuur,
waren voor heersen ongeschikt: dat was
jouw rol, had je dat maar beter geweten!"

Daarop sprak Hij in korte woorden tot Eva:
"Zeg vrouw, wat is het dat je hebt gedaan?"

Zij, door schaamte overweldigd, meteen
bekennend, maar beschroomd voor haar rechter
en weinig spraakzaam, zei op droevige toon:

"De slang verleidde me, zodat ik at."

Dat hoorde God de Heer, die zonder dralen
Zijn vonnis uitsprak over het serpent,
hoewel bruut, ongeschikt de schuld
te dragen van hem die het had gebruikt
voor zijn kwaad, waarmee hij zo het doel
der schepping had onteerd; terecht vervloekt
omdat zijn aard door 't kwaad verdorven was:
Meer moest de mens niet weten (meer wist hij niet),
en deed niets af aan zijn schuld af; Op 't laatst
sprak God over Satan, de eerste zondaar,
Zijn vonnis uit, geheimvol zoals het paste
en liet Zijn vloek vallen op het serpent: 

"Daar Gij dit deedt, zijt Gij vervloekt boven
al 't vee en gedierte van het veld:
Op Uw buik zult Gij kruipen en stof
eten elke dag van uw leven.
Tussen u en de vrouw en tussen
uw zaad en 't hare schep ik vijandschap;
Haar zaad wondt uw kop, 't Uwe haar hiel."

Zo sprak het Orakel, later bewaarheid 
toen Jezus, zoon van Maria (tweede Eva)
Satan als bliksem en hemelvorst zag vallen
uit de hemel, uit zijn graf oprees
en iedereen toonde hoe hij Machten en heerschappijen
vernietigde, en in triomf klaar stijgend
hen gevangen door de lucht voerde,
zelfs Satans Rijk, te lang zijn buit gebleven,
uiteindelijk onder onze voet vertredend,
ook hij die de fatale wond voorzei.
Tot de vrouw nu richtte Hij Zijn oordeel:

"Uw smarten zal ik grotelijks vermeerderen:
uw kroost Zult Gij baren in grote pijn,
en aan de wil van uw echtgenoot
zult Gij u onderwerpen als uw heerser."

Voor Adam, als laatste, luidde Zijn vonnis als volgt:
"Omdat Gij de stem van uw vrouw opvolgde
en van de boom at na mijn gebod
dat u opdroeg: 'Gij zult daar niet van eten', 
is de grond door uw schuld vervloekt
en zal u alle dagen van uw leven
moeten eten van kruiden in het veld
tussen ongewenste doorns en distels;
In 't zweet uws aanschijns zult Gij brood eten
tot Gij terugkeert tot de aarde, waaruit
Gij zijt ontstaan; Ken uw geboorte,
want stof uit stof keert gij weer tot stof."

Zo oordeelde hij de mens, als rechter en heiland
uitgezonden, en wist  d' aangekondigde Dood
die dag ver terug te dringen uit meelij voor hen
die naakt voor hem verschenen, blootgesteld
aan pijnlijke verandering; Geen aarzeling
toonde hij zich als dienaar te gedragen
zoals toen hij zijn dienaars' voeten waste,
zo bedekte hij nu als goede huisvader
hun naaktheid met dierenhuiden, hetzij gedood,
of van de slang die zijn huid verjongd had;
Aan 't kleden van hun vijanden verspilde
hij geen tijd en gaf hun slechts een dierenhuid;
hun innerlijke naaktheid, nog schaamtelijker,
versluierde hij voor Zijn Vaders oog
met de mantel der gerechtigheid.
Snel opstijgend keerde hij terug naar Hem
en werd in glorie als vanouds opgenomen
in Zijn zalige boezem, en verhaalde Hem,
ofschoon Hij alles wist, wat met de mens
gebeurd was, vermengd met zoete voorspraak.
Intussen, voor de zonde werd gevonnist
op de Aarde, zaten Dood en Zonde
tegenover elkaar binnen de hellepoorten
die vuurbrakend in de Chaos wijdopen
stonden nadat de Boze was gepasseerd.
Zonde richtte zich nu tot de Dood:

"O, Zoon, wat zitten we hier zo ledig te staren
naar elkaar, terwijl onze Maker, Satan,
gedijt in andere werelden om ons,
zijn liefste kroost, zaliger zetel te geven?
Het kan niet anders dat hij is geslaagd,
anders was hij al hier, door zijn wrekers
teruggedreven, want geen andere plaats
past beter zijn straf en voldoet hun wraak. 
Mij dunkt, dat nieuwe kracht in me groeit
die me vleugels geeft en heerschappij
ver buiten dit Diep; wat me ook aantrekt,
verwante of aangeboren kracht, die werkt
op grote afstand ter vereniging
van het gelijkgezinde of soortgelijke 
langs verborgen wegen. Ga met me mee,
jij, onafscheidelijke schaduw,
want geen kracht kan Dood en Zonde scheiden.
Maar opdat zijn terugkeer naar dit Diep,
een route, onbegaanbaar en ondoordringbaar,
niet wordt afgeremd, laat ons 't avontuur
ondernemen dat past bij ons vermogen:
een pad te bouwen over deze afgrond,
van de hel naar de nieuwe wereld
waar Satan nu triomfeert; een monument
ten voordele van zijn helse leger
dat hun doorgang verlicht, voor verkeer
en verhuizing, waar 't lot hen ook leidt.
Deze weg kan ik niet missen, zo sterk
trekt mij deze nieuw gevoelde aandrift."

Waarop de Magere snel antwoord gaf:
"Ga waarheen het Lot of je drang
je leidt, ik zal niet achterblijven, noch dwalen
op mijn weg met jou als gids; Zo'n geur
van slachting volg ik, van talloze prooien
en de smaak van dood in al wat leeft;
Noch wil ik falen in wat je onderneemt,
maar zal jou mijn gelijke hulp bieden."

Zo sprekend, snoof hij verrukt de geur op
van dodelijke verandering op Aarde:
Zoals een zwerm roofvogels van veraf
aanvliegt de dag voor de veldslag begint,
naar het veld waar legers gelegerd zijn,
gelokt door de geur van levende karkassen,
pas morgen in de strijd voor dood bestemd.
Zo snoof het grimmig spook, zijn neusgaten
wijd open in de obscure lucht, reeds wetend
wat zijn verre prooi zou zijn. Toen vlogen
beiden uit de hellepoort de leegte,
damp en donkerte van Chaos in,
elk naar een kant, met kracht (die groot was)
zwevend over de wateren; wat ze ontmoetten,
vast of slijkig, gooiden ze op en neer
als in een wilde zee, en dreven het dan
bij elkaar aan weerszij van de hellemond.
Als twee poolwinden uit strijdige richting
over de Arctische Oceaan ijsbergen
ophopen die de verbeelde weg ten oosten
van Petsora naar 't rijke Cathay versperren. 
Dood sloeg met zijn staf als met een drietand 
die alles in steen verkeert wat koud en droog is
tot het zo vast werd als 't eens drijvend Delos;
De rest bond hij met streng gorgiaanse blik
en pekkig slijm tot onbeweeglijkheid;
Breed als de poort en diep als de wortels
der hel hechtten zij 't verzameld grind  
tot een immense brug, hoog welvend
over het schuimend diep, een brug die reikte
tot de onwrikbare muur van een wereld
die nu weerloos aan Dood was overgeleverd;
Vandaar een doorgang, breed, gemakkelijk
en glad, onbelemmerd naar de hel.
Zo, om 't hoge met 't lage te vergelijken,
trok Xerxes, om de Griekse vrijheid te knechten,
van Susa, zijn hoog memnoniaans paleis
naar zee en legde over de Hellespont
een brug die Europa en Azië verbond,
en geselde lang de gegriefde golven.
Door wonderlijke brugmaakkunst volbrachten
zij hun werk: een stenen brug, hangend
over de gekwelde afgrond die 't spoor
van Satan volgde naar dezelfde plaats
waar hij, zijn vleugels vouwend, veilig landde
vanuit de chaos naar de kale buitenrand
van deze ronde wereld; Met pinnen en ketens
van adamant maakten zij alles vast,
te stevig en duurzaam; Te klein begrensd was nu
het empyreüm en deze wereld, met links,
veraf, de hel en drie verscheiden wegen
in zicht die elk leidden naar een van die
drie plaatsen. De weg die naar de Aarde liep
lag nu voor hen; Ze richtten zich eerst naar Eden
toen ze plots Satan zagen, wiekend 
naar het zenit als een stralende engel
tussen de Boogschutter en de Schorpioen,
terwijl de Zon oprees in Ram: Hij kwam
vermomd, maar werd al snel herkend als Vader
door zijn kroost. Na Eva te hebben verleid,
was hij ongemerkt het bos ingeslopen
om in andere vorm waar te nemen
wat zou volgen; Hij zag hoe Eva onbewust
zijn sluwe daad herhaalde met haar man,
daarna hoe schaamte hen dwong zich te bedekken;
Toen echter Gods zoon ten Oordeel neerdaalde, 
vluchtte hij verschrikt, zonder hoop  
zijn straf te ontgaan, maar om 't heden te schuwen,
schuldig vrezend dat Christus' toorn hem plots
zou treffen; Later kwam hij 's nachts terug
en luisterde waar 't rampzalig paar zat
naar hun droef beklag. Daar vernam hij
zijn eigen vonnis dat, zo begreep hij,
niet meteen, maar later zou worden voltrokken.
Vol vreugde en met nieuws beladen keerde hij
nu terug naar de hel; Aan Chaos' rand, 
bij 't nieuwe wonderlijke brugwerk, naderde hem
onverhoopt zijn dierbaar kroost. Vreugdevol
was hun samenkomst, en bij 't  zien
van die reusachtige brug groeide zijn vreugd. 
Lang stond hij bewonderend stil, tot Zonde,
zijn betoverend kind, de stilte verbrak:

"O, Vader, voor al dit werk krijgt u de lof,
uw zegetekens, hoewel u 't zelf niet weet,
U bent hun maker en eerste architect:
Zodra mijn hart, in geheime harmonie
met het uwe, in zoet verbond voorvoelde
dat u succesrijk was op Aarde, wat ook
uw aanblik nu getuigt, hoe ver gescheiden
deze werelden mogen zijn, toch wist ik
dat ik u volgen moest, met hem hier,
uw zoon; Zo zijn wij door 't fatale noodlot
met zijn drieën hecht verbonden: Hel
houdt ons niet langer gevangen binnen zijn grenzen,
noch weerhoudt ons deze donkere diepte
om uw roemrijk spoor te volgen. U schonk ons,
tot dan opgesloten achter d' Hellepoort,
onze vrijheid terug, en gaf ons kracht
om met deze verbazingwekkende brug
deze duistere diepten te overwelven.
Aan u behoort nu deze ganse wereld;
uw deugd won wat uw handen niet bouwden,
uw wijsheid heroverde meer dan oorlog kostte
en wreekte de eerste nederlaag; Hier heerst u
als monarch, daarboven niet: Laat Hem
daar hoog regeren als oorlogstriomfator,
en deze Nieuwe Wereld verlaten, vervreemd 
door eigen doem en voortaan met u 
het koninkrijk verdelen tussen Zijn Hemels
kwadratuur en uw ronde wereld,
of nu met meer gevaar de troonstrijd voeren."

Blij antwoordde de Prins der Duisternis:
"Jij dochter, en jij, mijn zoon en kindskind, 
Van Satans ras bewezen jullie te zijn
(met eer draag ik die naam, wederpartij
van de Almachtige Koning der Hemelen);
Ruime verdienste komt jullie toe van mij
en van mijn helse rijk, die zo dicht
bij Hemels Poort voor mij dit zegeteken
hebt opgericht dat Hel en Aarde verenigt
als één werelddeel, makkelijk verbonden.
Daarom, terwijl ik langs uw weg licht
afdaal in 't Duister naar mijn medestrijders
om met hen mijn successen te vieren,
reizen jullie doorheen ontelbare sferen,
jullie sferen, tot in het Paradijs
om daar zalig te wonen en te heersen
op Aarde en in de lucht: Heers vooral
over de mens (Meester benoemd van alles)
Maak hem eerst tot slaaf en dood hem dan.
Mijn plaatsvervangers maak ik jullie, onbeperkt
in macht op Aarde die van mij uitgaand
in jullie overgaat; Op jullie beider
kracht berust mijn hoop voor het behoud
van 't nieuw Koninkrijk dat mijn daad
door zonde aan de dood heeft blootgesteld.
Met jullie gebundelde kracht kan Hel niet meer
verslechteren. Ga en wees sterk."

Dit gezegd, liet hij hen gaan; Zij richtten
met spoed hun koers door de dikste sterrenbeelden,
hun gif spreidend langs bleekzieke sterren
en kwaadaardig gelijnde planeten die leden
onder d' eclips. Langs de andere kant
daalde Satan langs de verhoogde weg
naar de hel met aan weerszijden Chaos,
die, verdeeld en overbrugd schreeuwend,
golf na golf de hindernis bestormde
die spotte met zijn woede. Door de open
en onbewaakte poort ging Satan binnen
en vond slechts leegte; bewakers daartoe aangesteld
waren omhoog gevlogen, terwijl de rest 
diep 't land was ingetrokken rond de muren
van Pandemonium, stad en trotse zetel
van Lucifer, genoemd naar de ster
die men met Satan vergeleek. Daar waakten
de legioenen terwijl de Groten zaten
te vergaderen, bezorgd dat het lot
de terugkeer van hun keizer had vertraagd,
zo had hij hun bevolen bij 't vertrek,
zo werd het gehoorzaamd. Zoals de Tartaar
zich voor zijn vijand, de Rus, terugtrekt over
de besneeuwde vlakten bij Astrakan,
of de Perzische sjah in zijn vlucht
naar Tabriz of Kazvin voor de hoorns
van de halve maan alles platbrandt 
buiten het Armeense Rijk. Zo liet
het uit de hemel verjaagde leger grote delen
van de verste hel donker en verlaten,
en trok zijn wacht terug rond Metropolis.
Elk ogenblik verwachtten ze hun ontdekker
van nieuwe werelden. Onopgemerkt
kwam hij als simpel engelsoldaat, laagste
in rang, door de poort der onderwereld
en beklom onzichtbaar zijn Troon, die,
onder een rijk versierd kleed, koninklijk
aan 't einde van de zaal stond. Hij zat
een poos, en zag ongezien in 't rond:
Op het laatst verscheen zijn stralend hoofd
en sterrenklare vorm als uit een wolk,
bekleed in wat hem na zijn val nog restte
aan echte of valse glorie; Opgeschrikt
door die plotse flits keerde 't stygisch
gepeupel zich naar hem en herkende
de lang verwachte teruggekeerde leider:
Luid applaus weerklonk en zijn raadsmannen
snelden hem tegemoet met vreugdevolle
felicitaties. Met zijn hand om stilte
vragend, won hij hun aandacht met deze woorden:

"Gij Tronen, Heersers, Vorsten, Deugden en Machten,
niet alleen door recht, maar ook door waarde
noem ik u zo; Buiten alle verwachting
keerde ik terug als triomfator, klaar
om u te leiden uit deze helse put,
oord van ellende, doem en leed,
de kerker van onze tiran: Bewoon voortaan
als Heren een ruime wereld, weinig minder
dan onze geboortehemel, die ik veroverde
met groot gevaar en moed. 't Voert me te ver
te zeggen wat ik deed en heb geleden,
hoe pijnlijk ik 't onwerkelijk grenzeloos diep
bereisde van afschuwelijke chaos,
waarover Zonde en Dood een weg aanlegden
om jullie zegetocht te vergemakkelijken;
Maar ik zocht moeizaam een onbetreden passage
door die ontembare kloof in de schoot
van ongeboren Nacht en wilde chaos,
die jaloers op hun geheimen mijn reis
woest bevochten, en 't oppermachtig Lot
met luid protest betwistten. Hoe ik daarna
de nieuw geschapen wereld vond, in d' hemel
reeds bekend: een wonderlijk bouwsel, volkomen
volmaakt, met in het Paradijs de mens,
gelukkig gemaakt door onze verbanning: Hem
heb ik met bedrog verleid en vervreemd
van zijn Maker; 't Zal u nog meer verbazen
dat een appel dit klaarspeelde; Daardoor
beledigd (lach er maar mee!) gaf Hij zowel
zijn liefste mens als heel zijn wereld op,
ten prooi aan Zonde en Dood, en zo aan ons
om er zonder gevaar, arbeid of schrik
rond te dwalen en over de mens te heersen
die zelf over alles zou regeren.
Het is waar: ook mij heeft Hij gevonnist,
of liever: de brute slang in wiens gedaante
ik de mens verleidde; Mijn straf is vijandschap
die Hij heeft geplaatst tussen mij
en de mens: bijt ik in zijn hiel,
dan zal zijn kroost (wanneer?) mijn hoofd inslaan:
Wie zou geen kneuzing of veel erger dulden
om een nieuwe wereld te bemachtigen?
Dit is 't verhaal van wat ik deed. Wat rest,
Gij Goden, is opstaan en dit geluk intreden."

Hij zweeg nu en stond stil, verwachtend dat
zijn oor gevuld zou worden met gejuich
als uit één mond en met geestdriftig applaus,
maar van alle kant kwam nu integendeel
't afwijzend gesis van ontelbare tongen
als openlijke hoon; Zijn verwondering
duurde slechts kort; meer over zichzelf verbaasd
voelde hij hoe zijn gezicht scherp en smal
werd, zijn armen tegen zijn ribben drukten
en zijn benen zich vervlochten tot hij
op de grond en op zijn buik gedwongen
rondkroop als een monsterslang, vergeefs 
de hogere macht tegenwerkend die hem
strafte in de vorm waarin hij zondigde,
zoals hij was verdoemd. Zijn spreken klonk als
hun gesis van gevorkte tongen,
want allen waren nu in slang veranderd
als medeplichtigen aan zijn opstand:
De zaal vulde zich met 't vreselijk gesis
van zwermen monsters met kop en staart verwikkeld;
schorpioen en adder, wrede amphisbeen,
gehoornde slang, waterslang en zwaardvis,
en dipsas (zo dicht zwermde die niet eens
op Rhodos waar het bloed van Gorgo viel).
Maar in hun midden bleef hij de grootste,
tot draak gegroeid, groter dan de python
die de zon verwekte uit het slijk
van het pythisch dal; in kracht, leek het,
onverminderd de sterkste onder hen:
zij volgden hem dan ook naar 't open veld
waar 't overschot van de rebelse troep
van hemelgevallenen op post stond,
in slagorde reikhalzend wachtend op
't roemrijk verschijnen van hun grote leider.
In plaats daarvan zagen zij een menigte
lelijke slangen; afschuw overviel hen
en gruwelijke samenhorigheid,
want ook zij voelden zich veranderen;
speren en schilden vielen uit hun armen,
neerwaarts zonken ook zij; herhaald gesis
weerklonk uit de gedrochtelijke vormen,
besmettelijke straf voor hun misdaad.
Zo keerde 't bedoeld applaus tot schimpend gesis,
triomf tot schaamte uit de eigen monden.
Een bos nabij, gelijk met hun verandering
geplaatst naar Gods Wil, die Boven regeert,
om hen zwaarder te straffen, was beladen
met fruit zoals in 't paradijs, als aas
voor Eva gebruikt door Satan: dat vreemd toneel
ving hun ernstige blik, zich verbeeldend
dat voor één enkele verboden boom
er tot hun meerdere schande duizend rezen;
Verteerd door vurige dorst en wrede honger,
door God gezonden misleiding, slopen ze
kronkelend in hopen de bomen in,
waar ze dikker dan de haren op 't hoofd 
van Megaera gulzig plukten van 't ooft,
schijnmooi zoals wat groeide aan 't bitumenmeer
waar Sodom heeft gebrand. Deze, echter,
bedroog nog meer de smaak dan het gevoel;
Denkend hun appetijt te stillen door
ervan te proeven, kauwden zij niet op fruit
maar op bittere as die hun smaak
gekrenkt verwierp met luid gespuug: Door honger
en dorst gedreven keerden ze telkens weer,
telkens vulden zij hun walgende kaken
met roet en as, zo vaak zwichtten zij
voor dezelfde illusie, in tegenstelling
tot de mens wiens enige val zij vierden.
Zo werden ze gekweld door honger en gesis
tot ze weer hun oude vorm verkregen
en jaarlijks, zegt men, deze schande ondergaan
op zekere dagen die al hun trots en vreugde
om de val van de mens vernietigt.
Nochtans verspreidden ze de heidense fabel
over hoe het serpent, Ophion genoemd, 
samen met Eurynome (misschien een  wijd-
inpalmende Eva) Olympus' eerste heersers
waren, vandaar verdreven door Saturnus
en Rhea, voordat Zeus geboren werd.
Te vroeg had intussen het helse paar
Eden bereikt; Zonde had daar eerder
al haar macht getoond, en was nu
lichamelijk aanwezig als vast bewoonster;
Dicht achter haar volgde Dood
in haar spoor, nog niet op 't bleke paard
gezeten echter; Zonde sprak hem aan:

"Tweede telg van Satan, Dood die alles
overwint: Vind je ons nieuwe rijk,
al kostte 't ons veel moeite, niet veel beter
dan op wacht te staan voor d' Hellepoort,
naamloos, ongevreesd, zelf half verhongerd?"

Het monster, uit Zonde geboren, antwoordde meteen:
"Voor mij, die wegkwijnt in eeuwige honger, zijn hel,
paradijs en hemel gelijk. Het best gedij ik
waar ik de meeste prooi vind, die hier, ofschoon
heel rijkelijk aanwezig, te weinig lijkt
voor deze maag, dit wijde, losse lijf."

De incestueuze moeder antwoordde:
"Voed je eerst met deze kruiden, vruchten
en bloemen, dan met dieren, vissen en vogels;
heerlijke hapjes; spaar niets wat de zeis
van de tijd neermaait en verslind het!
Tot ik, in hem wonend, 't gans mensenras
in geest, blik, woord en daad besmette
en toebereidde: je laatste en zoetste prooi."

Hierna ging elk zijn eigen weg, beiden
uit op verdelging van alle soorten
of te zorgen dat niets onsterfelijk bleef
maar voor latere vernietiging zou rijpen.
D' Almachtige, zetelend tussen Zijn heiligen,
zag dit en sprak de schitterende scharen toe:

"Zie hoe deze hellehonden naderen
om gindse wereld te verwoesten die ik
zo mooi en goed geschapen heb die nu nog
zo zou zijn had menselijke dwaasheid
deze vernielende furiën niet ingelaten,
die mij nu dwaasheid verwijten, net als de Prins
der hel en zijn rot omdat ik te licht
gedoogde dat zij zulke hemelse plaats
binnendrongen en inpalmden, zo
mijn minachtende vijanden tevreden makend
die als in vervoering lachen omdat ik
alles aan toeval en hun wanbeheer overliet.
Zij wisten niet dat ik hen riep en daarheen
lokte, mijn hellehonden, opdat zij
't draf en 't vuil oplikken waarmee de zonde
van de mens al 't zuivere besmette
tot zowel Zonde als Dood, opgezwollen 
van al het aas dat zij gulzig zwolgen,
samen met 't gapend Graf door één zwaai
van jouw heldenarm, Geliefde Zoon, 
eindelijk door Chaos worden geslingerd, de hellemond
voorgoed versperren, de vraatzuchtige kaken verzegeld.
Dan zullen Hemel en Aarde weer zuiver zijn,
door zaligheid niet meer voor smet ontvankelijk:
Tot dan houdt de vloek op beiden stand."

Hij eindigde en 't hemelse gehoor
zong luid als 't geraas der zee halleluja.
Vanuit de menigte klonk hun lied: "Rechtvaardig
en juist zijn Uw wegen, uw werk en wetten;
Wie zou Uw verdienste betwijfelen?" En tot de Zoon:
"Voorbestemd Verlosser van de mens
die een nieuwe Hemel en Aarde doet verrijzen,
of uit de hemel laat dalen." Zo klonk hun lied,
terwijl de Schepper Zijn machtige engelen riep
bij naam en elk een opdracht gaf die paste
bij deze nieuwe toestand. De Zon beval Hij
zo te bewegen dat zij de Aarde koude
en hitte bracht, nauwelijks te verdragen,
om uit het noorden kreupele winter te roepen
en vanuit het zuiden midzomerhitte.
De bleke maan droeg Hij haar dienst op,
en aan de andere vijf planeten hun loop
en de aspecten sextiel, vierkant en oppositie
met schadelijke werking; Hij leerde hen
wanneer zich kwaadaardig te verenigen
en vaste sterren toonde Hij wanneer
ze hun slechte invloed moesten brengen,
en wie (rijzend of dalend met de Zon)
de voorbode van stormwind werd. De winden
wees hij hun kwadrant aan vanwaaruit
zij zee, lucht en kusten konden belagen,
de donder wanneer de hemelhal te schudden. 
Sommigen zeggen dat hij de engelen opdroeg
de aardpolen tweemaal tien graden of meer
naar de zonneas te kantelen; Moeizaam
duwden zij de centrale bol schuin;
Anderen zeggen dat Hij de Zon verzocht
haar baan langs de ecliptica te verleggen
naar Taurus met de Zeven Atlantische Zusters,
en de spartaanse Tweeling tot tropische Kreeft,
vandaar neerwaarts naar Leeuw, Maagd en Weegschaal,
tot diep in Steenbok ter wisseling van seizoen
voor elk klimaat; Anders zou eeuwige lente
op aarde hebben geglimlacht met jonge bloemen,
met dag en nacht gelijk buiten 't poolgebied
waar 't altijd dag zou zijn. Ter vergoeding
van de afstand zou de lage Zon
steeds zichtbaar aan de horizon staan, geen weet
van Oost of West hebbend; Dit zou de sneeuw
verhinderd hebben uit 't koude Labrador 
en in 't zuiden beneden de Straat van Magellaan.
Eens de vrucht geproefd, verlegde de Zon,
als na Thyestes' banket, haar voorgenomen
baan; Hoe anders had de bewoonde wereld,
hoewel zondevrij, meer dan nu
ijzige kou en schroeiende hitte vermeden?
Die hemelwisselingen verwekten langzame
verandering op zee en land, sterrenstorm,
damp en mist en hete wasems, die pest
en rotting brachten: Nu braken ten noorden
van Norumbega en de Samojedenkust
Boreas, Caecias en Argestes, de luide,
met Thracias uit hun bronzen gevangenis
en woelden de wouden en zeeën op, gewapend
met ijs, hagel, sneeuw en stormwinden;
Vanuit het zuiden voeren Notus en Afar
weerstrijd met zwarte wolken uit Sierra Leone,
en even woest stormen Eurus en Zephyr,
dwarse winden uit Levant en Ponent,
en de lawaaierige Sirocco en Libecchio.
Aldus begon 't geweld van 't levenloze,
totdat Tweedracht, eerste dochter van Zonde,
Dood bracht onder 't redeloze leven
door middel van agressieve afkeer;
Beest met beest, vogel met vogel en vis
met vis voerden nu strijd; ze graasden niet meer
maar voedden zich met elkaar, en de mens
vreesden ze niet meer, maar meden hem
of begluurden hem grimmig als hij passeerde.
Adam ving van deze beginnende ellende
om zich heen een glimp op, ofschoon verscholen
in donkere schaduw, maar binnenin voelde hij
zich erger dooreengeschud als in een zee
van hartstocht; Zo uitte hij zijn droeve klacht: 

"O, welke ellende na zulke gelukzaligheid!
Eindt zo deze heerlijke nieuwe wereld?
Ben ik, pas nog 't kroonjuweel van Glorie,
nu in zaligheid vervloekt tot vluchten
voor 't aangezicht van God? Hem te eren
bekroonde mijn geluk. Was dit maar
het einde van d' ellende; wat ik verdiende
wil ik ondergaan, maar dit is nutteloos!
Al wat ik eet of drink of kweek brengt mij
slechts meerdere vloek. De stem die ik ooit
met vreugde hoorde 'Gaat en vermenigvuldig'
klinkt nu als de dood! Vermeerdering
betekent immers vermeerdering van vloek!
Wie zal niet in de komende eeuwen mijn hoofd,
vervloeken vanwege 't kwaad door mij veroorzaakt:
'Verdoemd zij onze onreine voorvader,
want dit danken we aan Adam!' Bedanking
zal echter een vervloeking zijn. Zo zal,
naast eigen doem, alles wat ik verwek
als een hevige vloed naar me terugkeren
en komt op mij, als natuurlijk centrum,
zwaar neer, op de terechte plaats! O, vluchtige
vreugde van Eden, met blijvend leed betaald!
Verzocht ik U, Maker, om mij uit klei
tot Mens te vormen? Of heb ik U gevraagd
mij uit het duister te verheffen en hier
te plaatsen in deze mooie tuin? Aangezien
mijn wil mijn aard bestreed, zou 't billijk zijn
dat ik weer tot stof zou worden herleid,
om afstand te doen en alles terug te geven
wat ik ontving, niet in staat te voldoen
aan uw te harde voorwaarden om te behouden
wat ik niet eens gevraagd had. Was dit verlies
niet voldoende boete? Waarom vermeerdert
u die straf met eindeloos lijden? Onverklaarbaar
lijkt uw rechtspraak; Te laat betwist ik ze;
Die voorwaarden had ik, om eerlijk te zijn,
moeten afwijzen toen ze me werden aangeboden.
U nam ze aan en kreeg daarvan 't genot:
kan u ze nu dan niet verzachten? Schiep God 
u niet zonder uw verlof? Stel dat
uw zoon u niet gehoorzaamt, en na berisping
zegt: 'Waarom verwekte u mij? Heb ik
daarom gevraagd?' Duldt u, ondanks zijn minachting,
zijn trots excuus? Wat hem verwekte was niet
uw keuze maar natuurlijke noodzakelijkheid.
God maakte u naar Zijn keuze, opdat u Hem
zou dienen, en Zijn Genade was uw loon;
Uw straf was naar Zijn Wil rechtvaardig; 't Zij zo,
ik onderwerp me, want Zijn doem is billijk;
Stof ben ik, tot stof keer ik weer:
Welkom, Lot, wanneer Gij ook komt! Waarom
dan draalt Zijn hand om uit te voeren wat Hij
besloot vandaag te doen? Waarom moet ik
nog leven en spot de dood met mij, en moet ik
nog langer sterfloos lijden? Hoe graag zou ik
de sterfelijkheid als straf omarmen, en worden
tot gevoelloos stof, als in de schoot
van mijn moeder liggen en veilig slapen;
Nooit meer zou Zijn vreselijke stem
donderen in mijn oren; geen vrees voor erger
voor mij en voor mijn kroost zou mij nog kwellen
met gruwelijke verwachting. Toch word ik
gekweld door één twijfel: of ik geheel
kan sterven, omdat de pure levensadem,
de geest die God de mens inblies niet sterft
met deze lijfelijke kluit; Wie weet
sterf ik dan in 't graf  of enig andere
sombere plek een levende Dood? Angstaanjagend
is deze gedachte als dat zo is! Maar: waarom?
't Was levensadem die zondigde; Alleen
wat heeft geleefd en heeft gezondigd, sterft!
Het lijf heeft geen van beide. Het stilt mijn twijfel
dat ik gans sterf. Meer kan de mens niet weten.
Als de Heer oneindig is, is dan
Zijn toorn ook zo? 't Zij zo; maar niet de mens,
gedoemd tot sterven. Hoe wreed is Hij dan niet
die wraak neemt zonder eind op wie Dood eindt?
Kan Hij Dood sterfloos maken? Dit ware
vreemde tegenspraak, voor God onmogelijk
geacht omdat het een teken van zwakheid is,
en niet van kracht. Wil Hij, om Zijn toorn
te stillen, de straf van de mens van eindig
naar oneindig uitrekken om zo
Zijn nooit voldane strengheid te voldoen?
Zulk vonnis overstijgt stof en natuurwet
waarbij elke oorzaak zich steeds richt
naar de stof die het ontvangt en niet
naar d' uitgebreidheid van de eigen sfeer. 
Misschien is Dood geen enkele slag die ons
berooft van zinnen, maar eindeloze ellende
die nu begint, die 'k reeds begonnen voel
zowel in mij als buiten mij, en duurt
tot in de eeuwigheid. Wee mij: die vrees
keert donderend weer en wentelt gruwelijk
in mijn weerloos hoofd! Dood en ik
zijn dan als één onsterfelijk verbonden,
Niet alleen ik, maar heel mijn nageslacht
is in mij vervloekt: fraaie erfenis,
mijn zonen, die ik jullie nalaten moet
Kon ik maar alles verteren en niets nalaten!
Zo onterfd, zou ik in jullie ogen
gezegend zijn en niet als nu vervloekt.
Ach! Waarom de hele onschuldige mensheid
doemen voor de schuld van slechts één man?
Wat kan uit mij, in wil en geest verdorven,
ontstaan dat niet evenzo verdorven is
en aan mij gelijk in daad en wil?
Hoe dan kunnen zij schuldloos staan voor God?
Hem moet ik na al deze disputen vrijspreken:
al mijn uitvluchten en ijdele redeneringen,
voeren me als door een doolhof terug
naar eigen standpunt, naar mij als enige bron
van alle kwaad die alle blaam verdient;
Tors ik alleen dan heel Zijn toorn? Hoe dwaas!
Een last dragen zwaarder dan de Aarde
en het heelal, hoewel gedeeld met haar,
die verdorven vrouw? Zo ontneemt
wat jij wil en vreest je alle hoop
op vlucht, en onthult je ellendiger
dan alle voorbeelden van vroeger en later,
Satan alleen gelijk in misdaad en doem.
O, Geweten, in welke afgrond van vrees
en gruwel dreef je me zonder uitweg
waarin ik van diepte naar diepte steeds lager zink!"

Zo jammerde Adam luid bij zichzelf
de hele stille nacht, die niet – als voor
de zondeval helend, koel en mild was,
maar akelig duister vol zwarte, dampige lucht
wat alle dingen voor zijn kwaad geweten
eens zo angstaanjagend maakte: uitgestrekt
lag hij op de koude grond, zijn schepping
vaak vervloekend, Dood beschuldigend
van trage strafvoltrekking na 't vonnis geveld 
de dag van zijn smaad. "Waar blijft de dood?"
zei hij, "om mij met één drievoudig gewenste
slag te vellen? Zal Waarheid haar woord niet houden,
en moet Goddelijk Recht niet langer juist zijn?
Maar Dood gehoorzaamt niet mijn roep, Gebed
noch kreet verhaast de trage pas van 't Recht.
O, bossen, bronnen en heuvels, dal en prieel;
Met andere echo ontlokte ik laatst uw schaduw
een antwoord, en toen weerklonk een ander lied."
Toen droeve Eva Adams ellende zag, 
vanwaar ze eenzaam zat, kwam ze nader
om met zachte woorden zijn pijn te temperen,
maar hij wees haar af met strenge blik:

"Uit mijn zicht, jij slang! Die naam past jou,
die zich met hem verbond, het best: zo vals
en hatelijk als hij; 't ontbreekt je slechts
aan slangenkleur, je ware aard onthullend,
zodat ieder schepsel gewaarschuwd wordt
voortaan, opdat een hemelse vorm als kleed
voor helse valsheid hen niet meer kan bedriegen.
Zonder jou was ik nog gelukkig,
had niet jouw trots en doolzucht bij gevaar
mijn raad toen niet versmaad en mij verweten
jou niet te vertrouwen; je verlangde ernaar
dat de duivel zelf je aanschouwde,
arrogant wanend hem zelf te misleiden,
maar toen je hem trof, bedroog hij jou, jij mij
die in je trouw geloofde, je wijs wanend,
standvastig, rijp en klaar voor elke aanval.
Ik zag niet dat dit alles schijn was
en geen ware deugd; van aard slechts
een kromme rib en, zo blijkt nu,
onttrokken aan mijn linkerkant, terecht
weggeworpen als overtollig voor 't aantal
dat mij waardig was. Waarom schiep God,
de wijze Schepper die de hoogste hemelen
met mannelijke geesten bevolkte, op 't laatst
die nieuwigheid op Aarde, dit fraai gewrocht,
in plaats van de wereld ineens te vullen 
met engelen als man zonder vrouwen?
Waarom zocht Hij geen andere manier
voor 't telen van mensen? Dit kwaad en al wat volgt
was dan niet gebeurd: talloze beroeringen
op Aarde door vrouwelijke strikken en nauw
contact met dit geslacht, want òf de man
vindt nooit een partner die hem past, maar slechts
wat toeval, ongeluk of dwaling brengt;
Of wie hij 't sterkst begeert, kan hij niet krijgen
door haar perverse wil en ziet haar weggekaapt
door onbenullen; Of, is haar liefde echt,
wordt zij weerhouden door haar ouders, of
te laat vindt hij zijn ware liefde, reeds door
huwelijksband met zijn rivaal verenigd
tot meerdere schande en haat, wat voor de mens
en zijn gezin niets dan rampspoed brengt."

Adam zweeg en wendde zich af van Eva,
maar zij volhardde en viel met stromende tranen
en verwarde lokken aan zijn voeten
die zij nederig omhelsde, hem smekend
om verzoening en dan haar klacht liet horen:

"Verlaat me niet, Adam, Laat de hemel
getuigen van mijn oprechte liefde en eerbied
voor jou; Onbedoeld heb ik gezondigd
en jou helaas bedrogen; als jouw smekeling
grijp ik je knieën; beroof me niet van wat
mij leven geeft: je lieve blik, je hulp,
je advies in deze uiterste nood,
mijn enige kracht en steun: zonder jou,
waar ga ik heen? Waar kan ik bestaan?
Laat, nu we nog leven, mogelijk maar
een uur, tussen ons vrede zijn, verbonden
door leed en wrok tegen één vijand, die doem
ons heeft voorbestemd: dat wrede serpent. 
Werk op mij je wrok niet uit voor 't onheil
dat ons is overkomen, op mij, ellendiger nog
en meer verloren dan jij; Wij beiden zondigden:
Jij alleen tegen God, en ik
tegen God en jou; Ik zal gaan
naar de plaats des Oordeels en daar de hemel
smeken met mijn kreten dat alle straf
van jouw hoofd mag vallen op mij, als enige
bron van al dit kwaad jou toegebracht;
op mij alleen hoort Gods wraak te vallen."

Ze eindigde in tranen; Dat ze zo nederig
bleef staan wachten op vergiffenis
voor haar erkende en betreurde fout,
wekte medelijden in Adams hart;
Dra bezweek het voor haar die eens zijn leven
en enige vreugde was en nu verward
en onderdanig aan zijn voeten lag,
dit schone schepsel, dat nu verzoening zocht
bij hem wiens raad en hulp zij had gekrenkt.
Ontwapend, zonder woede, sprak hij haar toe:

"Naïef en te gretig, nu als voorheen,
voor wat jij niet kent, die de hele straf
alleen wil ondergaan. Helaas! Draag eerst
je eigen pijn, nauwelijks in staat
heel Gods toorn te dragen, waarvan je nu
een klein deel voelt en zelfs mijn ongenoegen
niet duldt. Konden gebeden 't hoog besluit
keren, dan was ik op die plaats voor jou
en schreeuwde luid dat al Gods macht mijn hoofd
mocht treffen, de zwakke sekse vergevend die mij
werd toevertrouwd en die ik nu ontmaskerde.
Maar rijs, geen ruzie meer of elkaar
berispen, wat anderen al genoeg doen: laat ons
liefdevol elkaars last verlichten in tijden
van gedeelde smart; Dood, voor heden
voorspeld, komt, zo gis ik, niet meteen
maar schrijdt ons met trage tred tegemoet
en verlengt ons stervensleed, aan ons
(ongelukkig!) erfzaad doorgegeven."

Waarop Eva, met nieuwe moed, antwoordde:
Adam, ik weet uit droeve ervaring hoe weinig
belang jij aan mijn woorden hecht, die fout
bevonden zijn en noodlottig bleken
in wat is gebeurd; Niettemin,
onwaardig als ik ben, ben ik opnieuw 
door jou aanvaard en hoop op het herwinnen
van je liefde, de enige voldoening
van mijn hart, levend of dood; De gedachten
die mijn boezem verontrusten verberg ik
niet voor jou, want zij geven troost
bij 't ergste leed dat, schoon scherp en droef
dan draaglijk wordt, als lichtste keus van 't kwade.
Als zorg om 't nageslacht ons zo bedrukt,
dat na een leven van lijden voedsel wordt
voor Doods hongerige muil, hoe ellendig
is dan zelf daarvan de oorzaak te zijn?
Om uit onze lendenen een droef geslacht
voort te brengen in deze vervloekte wereld,
dat na een ellendig leven voedsel wordt
voor zulk verachtelijk monster! En toch ligt het
in jouw macht om de verwekking van dit
onzalig geslacht te voorkomen. Kinderloos
ben jij, en kinderloos kun je blijven,
en zo de Dood zijn prooi onthouden, waardoor
zijn muil zich moet verzadigen met slechts ons beiden.
Maar valt het jou te zwaar en onhaalbaar
je te ontdoen van liefdesrituelen 
liefhebbend converseren, kijken en minnen:
zoete omhelzingen en zonder hoop
begeren in kwijnend wederzijds verlangen 
dit zou ergere ellende en kwelling zijn
dan wat we nu vrezen! Beter is het dan
om ons en ons zaad meteen te bevrijden
van deze angst door snel de dood te zoeken,
of, als we hem niet vinden, zelf zijn werk
op ons te verrichten met eigen handen!
Waarom nog huiverend wachten op de Dood,
die onvermijdelijk is, als we de macht hebben
om op zoveel wijzen snel te sterven?
Vernietiging door vernietiging te vernietigen."

Hier eindigde zij, misschien doordat wanhoop
de rest verstikte, zozeer had de Dood
haar denken geleid dat haar wangen verbleekten.
Maar haar raad liet Adam onberoerd
omdat het werk van zijn scherpere geest
hem nieuwe hoop had gegeven. Hij antwoordde:

"Eva, je minachting voor leven en plezier
lijkt te verwijzen naar iets verhevener en edeler
in jou dan wat je geest nu versmaadt.
Maar daarom jezelf vernietigen weerlegt
dan weer die voortreffelijkheid in jou
en wijst meer dan minachting op angst
en spijt voor verlies van leven en lust.
Of als je dood begeert als middel om
je ellende en d' uitgesproken straf
te ontlopen, twijfel er niet aan
dat God Zijn toorn wijselijker bewapende
om niet verrast te worden; Veel meer vrees ik
dat de bestolen Dood ons de pijn,
aan hem verschuldigd, niet zal kwijtschelden;
en dat dergelijke daad van minachting de Hoogste
aanzet Dood in ons te laten leven:
Zoeken we daarom een veiliger oplossing
die ik meen te zien als ik denk
aan iets uit 't vonnis: 'uw zaad zal de kop
der slang verbrijzelen'; magere troost,
tenzij, naar ik vermoed, dit slaat op Satan,
onze grote vijand, die als serpent
't bedrog beraamde tegen ons: zijn kop
verpletteren zou echte wraak zijn
die wij verloren zo we onszelf doodden
of kinderloos stierven zoals jij voorstelde;
Dan zou hij zijn straf ontlopen en wij,
in plaats daarvan, dubbele straf ontvangen.
Spreek dus niet meer over geweld op onszelf
en vrijwillige onvruchtbaarheid
die ons geen hoop meer geeft, alleen maar wrok
en trots, ongeduld en verachting, opstandigheid
tegen Gods terecht opgelegde juk.
Bedenk hoe mild, met welke genadige goedheid
hij naar ons beiden luisterde en oordeelde
zonder woede of smaad; Wij verwachtten
onmiddellijke vernietiging, diezelfde dag
door Dood gebracht; Maar zie: aan jou voorspelde
Hij alleen maar barensnood, weldra
beloond met vreugde als uit je moederschoot
de vrucht verschijnt. Toen mijn vloek me trof,
gleed ze af naar de aarde: met arbeid
moet ik mijn brood verdienen. Wat kan dat kwaad?
Luiheid zou erger zijn: arbeid onderhoudt me;
Hij hoedde ons tijdig en ongevraagd voor hitte
en kou en kleedde ons met eigen handen,
Hem onwaardig, genadig in zijn vonnis.
Hoeveel meer zal bidden Zijn oor openen
en Zijn hart tot meelij wekken! Hij zal ons
verder leren hoe de gure seizoenen
te mijden, regen, ijs, hagel en sneeuw,
die nu de lucht met wisselend gelaat
ons toont op deze heuvel terwijl de winden
nat doordringend waaien en 't sierlijk gelokt
hoofd verstoren van fraai spreidende bomen
die ons manen tot 't zoeken van beschutting,
wat meer warmte voor onze verkleumde leden:
eer de dagster de kou laat aan de nacht 
trachten we op droge stof haar stralen
te bundelen, of ontvlammen lucht
tot vuur door wrijving van twee lichamen:
Wolken, botsend door een harde wind,
ontsteken door de schok de hoekige bliksem
die, omlaag gedreven, de harsige schors
van den of pijn ontvlamt die ons van ver
behaaglijke warmte geeft net als de zon.
't Gebruik van zulk vuur en wat voor ziekte
herstel kan brengen voor ons verrichte kwaad
zal Hij ons leren zo wij Hem biddend smeken
om Genade zodat wij zonder vrees
voor ongemak dit leven kunnen leiden,
in alles door Hem voorzien; Tot we terugkeren
naar d' aarde als laatste rustplaats en geboortehuis.
Wat kunnen we beter doen dan te gaan
naar waar Hij ons berechtte, eerbiedig voor Hem
neer te vallen en daar onze zonden
nederig 't erkennen, vergeving vragen met tranen
die d' aarde drenken, met zuchten die de lucht
vullen uit berouwvolle harten
als teken van echte spijt en onderwerping.
Gewis kalmeert Hij en blust Zijn ongenoegen;
Toen Hij het woedendst en het strengst leek,
wat las je anders in Zijn serene blik
dan gunst, gratie en barmhartigheid?"

Zo sprak deemoedig onze vader; ook Eva
voelde wroeging, en ze gingen meteen
naar de plaats des oordeels en vielen nederig
voor hem neer, waar beiden hun fouten opbiechtten
en om vergeving smeekten met tranen die d' aarde
drenkten, en met zuchten de lucht vulden
uit hun berouwvolle harten, als teken
van ongeveinsde spijt en onderwerping.

 

>>>Ga verder met Boek XI